Met oud-minister Jan Pronk terug naar de autoloze zondag

Het is 1973 als kabinet-Den Uyl de maatregel invoert. Grote discussie levert het niet op in de ministerraad. "Het was eigenlijk maar een kleine maatregel. In de ministerraad ging het meer over het internationale politieke overleg", vertelt oud-minister Jan Pronk. Hij zit er in die tijd iedere vrijdag bij. Wie de autoloze zondag bedenkt, weet hij niet precies meer. "Ik geloof dat het Den Uyl zelf was. Maar Lubbers was ook tamelijk creatief qua dit soort ideeën."

Oliecrisis en besparen

Begin jaren zeventig wordt gekenmerkt door de olieboycot van het Midden-Oosten, vanwege de oorlog tussen Israël en meerdere Arabische landen. De olieprijs wordt verhoogd met meer dan zeventig procent. Er zijn twee mogelijkheden: zelf olie boren of kernenergie.

Daarnaast moeten Nederlanders gaan besparen. Premier Joop den Uyl geeft op 1 december 1973 zijn bekende televisietoespraak. Een unicum. De eerstvolgende keer dat een premier op die manier het volk toespreekt, is het Rutte vanuit het Torentje over de coronapandemie. Den Uyl roept op om de verwarming een graadje lager te zetten. ‘Als we daartoe bereid zijn, dan wordt het geen koude winter, al vriest het nog zo hard’ is zijn slotzin.

Bewustzijn creëren

De autoloze zondag is een kleine maatregel. Het gaat het kabinet vooral om bewustzijn te creëren. Paniek is er niet. Premier Den Uyl straalt vertrouwen uit. "Hij was toch een soort vader des vaderlands", zegt Pronk. Het duurt ook maar een paar maanden. "Het gaf een prettig sfeertje. Mensen vonden het wel leuk. Ik ben zelf ook met mijn kinderen over de Van Brienenoordbrug gaan fietsen. Dat was een hele ervaring."

Als de oud-minister nu naar de oorlog in Oekraïne kijkt, mag er wat hem betreft wel een schepje bovenop. "We boeten met de maatregelen nu niks in op ons eigen comfort. Dat zou wel moeten." Pronk noemt het verlagen van onze eigen energieconsumptie en het afsluiten van de handelscontacten met Rusland.

En die bekende maatregel uit de jaren zeventig? "Ik zie gelukkig dat er veel mensen meegaan met het opvangen van vluchtelingen, dus waarom niet ook met een autoloze zondag?"