Icarus: het verhaal van de Russische dopingdokter

Rodchenkov was verantwoordelijk voor het omwisselen van met doping vervuilde urinemonsters voor schone potjes. Hij deed dit via een luikje in het laboratorium met de dopingtesten van de Russische sporters die gekwalificeerd waren voor de Olympische Spelen in Londen van 2012 en de Winterspelen in Sotsji in 2014. Het Wereld Anti Doping Agentschap (WADA) concludeerde eind 2016 dat meer dan duizend sporters bij het schandaal betrokken waren.

Lance Armstrong

De documentaire begint voor het aan het licht komen van dit schandaal. De Amerikaanse documentairemaker Bryan Fogel is er kapot van dat zijn held Lance Armstrong doping heeft gebruikt. Hij besluit zelf te onderzoeken hoe die dopingcontroles omzeild kunnen worden. Fogel zoekt iemand om hem daarmee te helpen, en komt uit bij de Rus Grigory Rodchenkov.

Rodchenkov helpt Fogel graag. Via Skype bespreken ze wat de amateurwielrenner moet nemen en op welke tijden om de dopingcontroles door te komen. Een vriendschap ontstaat. Dan komen de eerste onthullingen over de Russische dopingfraude door de Duitse nieuwszender ARD. WADA en Olympisch Committee IOC starten een onderzoek. De Russen ontkennen alles, maar de situatie wordt nijpend voor Rodchenkov. Twee directe collega’s van hem overlijden onder verdachte omstandigheden. Het wordt Rodchenkov te heet onder de voeten en hij besluit met hulp van Fogel naar de VS te vluchten.

Poetin

Intussen wordt het Fogel wel duidelijk dat Rodchenkov een grote rol speelt in het dopingschandaal. De Rus besluit alles bekend te maken en vertelt gedetailleerd hoe de fraude plaatsvond. Ook verklaart Rodchenkov meerdere keren dat de Russische staat en ook Poetin ervan weten. Hij zegt zelfs dat de Russische president hem uit de gevangenis heeft gehaald om de fraude te organiseren.

Ontzetting

Intrigerend is de scene waar documentairemaker Fogel alles vertelt aan officials van de WADA en het IOC. De aanwezigen slaan een hand voor hun mond van ontzetting. “Heeft hij gezegd dat het hem spijt?”, vraagt een van de officials aan Fogel. Die geeft daar geen antwoord op. En inderdaad: in de documentaire laat Rodchenkov niet één keer een teken van berouw zien, enkel van opportunisme. Zelfs als hij zich aan het eind laat opnemen in een getuigenbeschermingsprogramma van de FBI.

Psychologische portret van Grigory Rodchenkov

Herman Ram, de directeur van de Nederlandse dopingautoriteit heeft op verzoek van EenVandaag de documentaire bekeken. Volgens hem biedt de film weinig nieuws. “De waarde van de documentaire zit wat mij betreft allereerst in het psychologische portret van Grigory Rodchenkov. Een ontluisterend beeld van een opschepper, een man die aandacht en erkenning nodig heeft en lijdt aan zelfoverschatting. Dat Rodchenkov een crimineel is was al bekend, maar we hebben die crimineel nu beter leren kennen.”

Journalist Marco Knippen van het Noord-Hollands Dagblad deed zelf een aantal onthullingen over doping in de sport. Ook hij heeft de documentaire gezien. Knippen heeft niet het idee dat er nu iets verandert in Rusland: “als je de benoemingen ziet die nu gedaan worden binnen de Russische anti-dopingautoriteit dan wijst dat er niet op. Er worden oud-atleten benoemd die vroeger dus deel uit hebben gemaakt van dat dopingmodel. Tot op heden zijn de veranderingen nog niet zo doorgevoerd als de WADA dat wil. Rusland ziet het als interne inmenging, dus is ook niet erg genegen om dat te doen.”

Neutrale vlag

Het Russische dopingprogramma was een reactie op de voor Rusland slecht verlopen Olympische Spelen van 2010. Rusland eindigde toen als elfde met slechts drie gouden medailles. Nadat het dopingschandaal aan het licht kwam werden 68 Russische atleten geschorst voor de Olympische Spelen in Rio de Janeiro in 2016. Op het WK atletiek dat deze week in Londen begint hebben 19 Russische atleten toestemming om onder neutrale vlag mee te doen.

Dit artikel is een bijdrage van Radio EenVandaag. Meer informatie over de uitzending vind je op EenVandaag.nl, Facebook en Twitter.