'Zandhonger' laat Waddenzee dichtslibben: hoe blijven de eilanden bereikbaar?

De Waddenzee wordt steeds ondieper vanwege ‘zandhonger’, legt aardwetenschapper Bas Bijl uit. “Ook in de Waddenzee is het uiteraard twee keer per dag eb en vloed. Bij vloed stroomt sediment - zand, klei en slib - naar binnen in de Waddenzee, en bij eb gaat het er weer uit. Maar netto neemt de hoeveelheid zand en slib in de Waddenzee toe: bij vloed komt er meer in dan er bij eb uitgaat.”

Deze zandhonger komt mede doordat we de Waddenzee 'in een keurslijf' hebben gedwongen, door inpoldering en door dijken. Van het oorspronkelijke formaat is nog maar een derde over.

Baggeren

“We zitten met een dilemma”, aldus Amelander Richard Kiewiet. Om de vaargeulen voor de veerdiensten diep genoeg te houden, is baggeren in de Waddenzee noodzakelijk. “Ameland moet voldoende bereikbaar zijn, dat is duidelijk: we praten hier over een economie van 140 miljoen euro. 10.000 afvaarten per jaar, 670.000 personen en 85.000 auto’s. Dat is niet niks.”

Voor zowel de eilanders als de toeristen is het baggeren dus belangrijk, maar tegelijkertijd is dat slecht voor de natuur in de Waddenzee, een gebied dat Werelderfgoed is. “Het wad vertroebelt door het baggeren”, zegt Kiewiet. “En dat het Waddengebied voldoende beschermd moet worden, staat buiten kijf.”

Nieuwe regels

Per 1 januari 2022 worden de regels in de Waddenzee strenger. Er mag nog wel worden gebaggerd, maar het zand mag niet meer uit de Waddenzee worden weggehaald: het moet elders in de Waddenzee terechtkomen.

Deze nieuwe natuurregels kunnen er op de lange termijn voor zorgen dat de Waddenzee echt te ondiep wordt voor de veerdiensten, zegt VVD-Kamerlid Rudmer Heerema. "Omdat er steeds meer zand de Waddenzee in komt, en we mogen dat niet meer weghalen en afvoeren, moeten we nu al nadenken hoe we ervoor kunnen zorgen dat de eilanden bereikbaar blijven."

Deze keuzes moeten we op tijd maken, vindt Heerema, want ze hebben grote gevolgen voor de veerdiensten. "Het aanschaffen van een nieuwe boot, dat doe je niet voor vier of vijf jaar. Dat doe je voor tientallen jaren. Er moet een garantie zijn dat die boten de komende twintig, dertig, veertig jaar kunnen blijven varen."

Ondiepere boten

Een van de oplossingen die op tafel ligt, is 'varen op tij', dus alleen bij hoogwater, zodat de vaargeul minder diep hoeft te zijn. "Maar elke dag is het een uur later hoogwater", zegt Kiewiet. Op die manier zouden de dienstregelingen dus steeds verspringen. "Als je dan 's nachts moet varen, staan toeristen voor een gesloten hoteldeur."

Een deel van het vervoer naar de eilanden zou wél op tij kunnen, denkt Bijl. Nu gaan zwaar beladen vrachtwagens gewoon nog met de rest van het verkeer mee. "Je zou het vervoer kunnen splitsen: kleinere boten voor de eilanders en toeristen die af en aan kunnen varen, en andere afvaarten voor goederen." Als de vrachtwagens op grote boten alleen nog met hoog water varen, hoeven de vaargeulen minder diep te zijn.

Gratis parkeren

Kiewiet ziet nog een andere oplossing: zorg dat meer auto's van toeristen in de haven op het vasteland achterblijven, dan kun je kleinere boten inzetten. “Maak het parkeren van auto’s in Holwerd gratis. Nu maakt het in de kosten niet zo veel uit of je de auto meeneemt of daar op het parkeerterrein laat staan. Met geld kun je mensenstromen sturen.”