Hoe wapenen we ons tegen hitte in de toekomst?

“Extreem weer is inmiddels niet meer uitzonderlijk”, zegt Helmer, die zich in haar werk richt op maatregelen om de gevolgen van klimaatverandering op te vangen. “Het Nationaal Hitteplan zoals we dat nu kennen, is eigenlijk nog te algemeen. We zien oversterftecijfers als gevolg van hitte en steeds een flinke toename op de spoedeisende hulp.”

Juist voor die doelgroep is het belangrijk dat er maatregelen komen: “Als je dichter bij de doelgroep komt, zie je dat eenzaamheid een groot vraagstuk is, dat mensen een lage dorstprikkel hebben en een slechte mobiliteit. Waar je erg op uitkomt, is dat we elkaar zullen moeten gaan helpen door deze tijd heen.”

De stad

Volgens Frank van der Hoeven, universitair hoofddocent stadsontwerp aan de TU Delft en schrijver van de boeken 'Hotterdam' en 'Haagse Hitte', kun je de stad tijdens hoge temperaturen zien als één grote warmtespons: “De stad heeft veel beton, asfaltachtige materialen en gebouwen die gedurende de dag warmte in zich opnemen. Rond twaalf uur ‘s nachts kan het verschil in en buiten de stad oplopen tot iets van 10 graden.”

Hij noemt verschillende maatregelen om steden te vergroenen: “Er is veel verharding in steden”, zegt hij. “De stenen moeten eruit, de daken groen. Ook kun je ze wit coaten waarmee je de hitte terugkaatst. Als je zonwering hebt, warmt de woning minder op. Ook kun je plezier hebben van een boom die voor je woning staat. Vroeger dachten we: o jee, die geeft schaduw. Ik denk dat we eraan moeten wennen dat we daar juist blij mee moeten zijn en snappen dat dit belangrijk is.”

Ook ziet hij mooie voorbeelden waarbij parken worden aangelegd, zoals gebeurt bij de Coolsingel in Rotterdam: “Dat had je 10 jaar geleden niet kunnen bedenken. Een park biedt schaduw, maar heeft ook beplanting. Daardoor verbruik je ook energie die je anders gaat ervaren als warmte om je heen.”

Huizen

Helmer ziet dat armste wijken vaak de warmste wijken zijn, iets dat nu ook wordt onderzocht. “In arme wijken heb je een stapeling van risico’s”, zegt Helmer. “Het zijn versteende wijken, te hete woningen en verhoudingsgewijs wonen er de meest kwetsbare mensen. Dat geeft al richting in waar je moet zijn. Vervolgens moet je vanuit de kwetsbaarheid van mensen denken welke maatregelen tot vergroening je neemt. Voor veel mensen zijn parken al te ver weg om naartoe te gaan. Je moet veel meer vanuit de kwetsbaarheden van bewoners, woningen en van het gebied gaan kijken.”

Het zijn mooie ideeën, maar ze vergen ook wat van ons gedrag, zegt gedragswetenschapper Reint Jan Renes. “Sowieso heb je het bewustzijn nodig dat dit een vraagstuk is dat waarschijnlijk nog veel terugkomt. Als we blij moeten worden met schaduw, vraagt dit een hele andere mentale mindset van ons. Waar we toch een land zijn van regenjassen, kaplaarzen en hopen op een Elfstedentocht, moeten we daar op een andere manier naar gaan kijken.”

Hij vindt het een gemiste kans dat de overheid geen podium pakt om uit te leggen dat dinsdag een voorbeeld is van een dag die nog veel vaker langskomt. “Als land moeten we hier ook iets aan doen”, zegt hij. “We moeten veel doen, maar dat gaat niet vanzelf. Daar zal ook draagvlak voor in de samenleving moeten zijn. We zullen met elkaar moeten gaan nadenken wat voor samenleving past bij dit soort temperaturen.”