Naturalis bestaat 200 jaar: belangrijke stukken uit een bijzondere collectie

De bekende vinken van Darwin, het skelet van een T-Rex en flinke verzameling vlinders: de collectie van het Natuurhistorisch museum c.q. onderzoeksinstituut is in de afgelopen 200 jaar enorm gegroeid. Miljoenen verschillende planten en dieren zijn er te aanschouwen en dat maakt het een walhalla voor iedereen met (enigszins) groene vingers.

Om het 200-jarig bestaan te vieren, wordt er 200 dagen lang feest gevierd in Naturalis. Zo wordt 29 september door koning Willem Alexander tijdens het Gala van de Biodiversiteit het officiële startsein gegeven voor de jubileumviering en bezoekt hij als eerste de jubileumtentoonstelling. In deze bijzondere, 200 dagen durende tentoonstelling zijn 25 topstukken uit de collectie te bewonderen. Daarnaast wordt ter ere van het jubileum ook nog een boek uitgegeven, geschreven door Menno Schilthuizen en Freek Vonk, Wie wat bewaart heeft wat.

Met de teller op een paar miljoen objecten is er genoeg te zien in het museum. Wat is naast de feestelijke jubileumtentoonstelling de moeite waard? Menno Schilthuizen vertelt in Vroege Vogelsdat er één collectie is die er voor hem met kop en schouders bovenuit steekt: de collectie van Henk Wouda.

Slakken van Henk Wouda

Wouda deed tussen 1958 en 1971 onderzoek naar de evolutie van tuinslakken aan de RUG. Veel van zijn experimenten deed hij in zijn slakkentuin te Haren waar hij op een eilandje duizenden slakken uit Groningen en Gelderland had losgelaten.

De kleuren van de huisjes van tuinslakken zijn erfelijk. Wolda ontdekte dat de kleur van het huisje van belang is voor de overleving: een slak met een donker huisje die zomers in de felle zon zit warmt meer op dan een slak met een bleekgeel huisje.

Lichtere huisjes door klimaatverandering

Wolda verhuisde naar Panama en gaf zijn collectie aan Naturalis. Doordat hij zijn vondsten heel nauwkeurig etiketteerde, kon de Poolse slakkenonderzoekster Malgorzata Ozgo in 2010 dezelfde plekken opnieuw bezoeken om te zien of slakken daar in de loop van de tijd lichter waren geworden door de klimaatverandering. En dat was zo, tussen 1967 en 2010 waren ze lichter van kleur geworden.

De snelheid waarmee ze geëvolueerd waren, bleek hoog: zo'n 15 kilodarwin (een kilodarwin is een maat voor de snelheid van evolutionaire verandering). De tuinslakken van Wolda zijn het Nederlandse antwoord op de vinken van Darwin.

Een bijzonder herbarium

Een bijzonder item uit de collectie van Naturalis is het enige bewaard gebleven herbarium uit de zestiende eeuw dat in de Lage Landen is gemaakt: het Cadé Apothekersherbarium. Het is afkomstig uit 1566 en samengesteld door Petrus Cadé uit Brabant.

Het valt op door zijn vorm: geen grote vellen maar een handzaam boek in een perkamenten band met slot, gemaakt om mee te nemen. De eerste verzamelaars van planten waren vaak artsen en apothekers, die medicinale planten meenamen om als voorbeeld voor studenten te dienen. Daarom is het goed mogelijk dat Petrus Cadé een apotheker was.

Flinke verzameling vlinders

Daarnaast beschikt Naturalis over de Japanse collectie van Philipp Franz von Siebold. Hij werkte als arts in Japan. Samen met Heinrich Bürger was Von Siebold de enige die tussen 1823 en 1829 verzamelde in Japan. De collectie die Von Siebold op zijn twee reizen naar Japan bijeenbracht omvat tienduizenden objecten. Het grootste deel van de verzameling van de eerste reis naar Japan, waaronder een flinke collectie vlinders, bevindt zich in Leiden.

Vroege Vogels: iedere zondagochtend van 07.00 tot 10.00 uur.

Vroege Vogels is hét programma over natuur en milieu. Op zondagochtend te beluisteren op NPO Radio 1 en vrijdagavond te zien op NPO 2. Like Vroege Vogels op Facebook of volg het programma op Twitter of Instagram.