'Minstens 113 mensen onterecht veroordeeld in Europa, ruim 800 jaar onschuldig in de bak'

Het gaat om een uniek onderzoek. Met een nieuw internationaal platform, het EUREX project: The European Registry of Exonerations, willen de onderzoekers inzichtelijk maken hoe vaak gerechtelijke dwalingen in Europa plaatsvinden. De eerste cijfers zijn nu bekend, na een analyse van gerechtelijke dwalingen vanaf 1970 in zestien Europese landen.

Het gaat om bewezen gerechtelijke dwalingen. Het blijkt dat in 33 procent van de gevallen een valse bekentenis een belangrijke rol speelt. In 29 procent van de dwalingen gaat het mis met ooggetuigenverklaringen. In Nederland telden de onderzoekers 12 gerechtelijke dwalingen waarin uiteindelijk 14 mensen zijn vrijgesproken.

Topje van de ijsberg

De bekende strafrechtadvocaat Geert-Jan Knoops staat, samen met zijn partner Carry Knoops, al jaren mensen bij die mogelijk onterecht veroordeeld zijn. Volgens Knoops is het nieuwe platform van groot belang: "Eindelijk hebben we meer inzage in de omvang in Europa. In de Verenigde Staten is daar al veel meer over duidelijk." Dat de hoeveelheid dwalingen in Europa lager ligt dan in de Verenigde Staten komt volgens de topadvocaat doordat er in de Verenigde Staten meer aandacht voor onterechte gevangenisstraffen is en er ook actiever onderzoek wordt gedaan naar mogelijke dwalingen.

Knoops vreest dat dit slechts het topje van de ijsberg is. De topadvocaat gaat er vanuit dat er nog meer dwalingen zijn, maar dat die nog niet aan het licht zijn gekomen. "In Nederland is het lastig om in aanmerking te komen voor een herzieningsprocedure. De voorwaarden zijn erg streng. Er moet nieuw bewijs zijn wil een zaak in aanmerking komen voor een herzieningsprocedure bij de Hoge Raad. Er zouden dus nog meer dwalingen kunnen zijn, die voorlopig onder de radar blijven. Ik vind dat de eisen voor een herziening omlaag moeten."

Topadvocaat pleit voor speciaal team, BBB stelt Kamervragen

Topadvocaat Knoops hoopt ook dat een speciaal team zich in Nederland gaat bezighouden met mogelijke gerechtelijke dwalingen: "In de Verenigde Staten zijn er teams van aanklagers en verdedigers die samenwerken in zaken waar altijd nog twijfels over bestaan. Zij doen dan samen aanvullend onderzoek. Zo’n organisatie zou er ook in Nederland moeten komen." BBB-Kamerlid Lilian Helder is het eens met de voorstellen van Knoops en laat in een reactie aan Het Misdaadbureau weten hierover Kamervragen te stellen aan het demissionaire kabinet.

In Nederland zijn de afgelopen decennia meerdere gerechtelijke dwalingen aan het licht gekomen. Zo werd bejaardenverzorgster Ina Post in de jaren 80 onterecht veroordeeld voor doodslag op een van haar cliënten en kwam Lucia de Berk groot in het nieuws nadat zij jarenlang onterecht in de gevangenis zat vanwege meerdere moorden die zij niet had gepleegd.

Knoops zet zich namens het 'Knoops Innocence Project' wereldwijd in voor meer onderzoek naar dwalingen. Hij pleit voor een Europese organisatie, gefinancierd door de Europese Unie, die op zoek gaat naar de gemene delers in al deze gerechtelijke dwalingen om nieuwe gevallen te voorkomen. Het team onderzoekers van de Universiteit Leiden en Maastricht gaan in ieder geval door met hun project. Zij hopen ook in andere landen verder te kunnen met hun onderzoek.