Leugendetector in België regelmatig ingezet, maar verdeeldheid overheerst

Aanleiding van de discussie is de bekentenis die Joran van der Sloot aflegde in ruil voor een deal met het Amerikaanse Openbaar Ministerie. Van der Sloot legde een leugendetectortest af om te verifiëren dat hij de waarheid spreekt. Hij vertelde in de documentaire 'De biecht van Joran' op Videoland dat deze test is geslaagd en dat justitie in Amerika zijn verhaal als geloofwaardig acht.

"Ze kunnen de signalen van een leugen goed wegstoppen, maar psychopaten kunnen wel degelijk met de polygraaf getest worden", vertelt Bockstaele in WNL Het Misdaadbureau. "Zeer weinig personen kunnen zodanig manipuleren dat zij precies overkomen als waarheidsgetrouw, terwijl zij toch leugens vertellen."

In de populaire benaming is de naam 'leugendetector' de standaard, maar Bockstaele benadrukt dat de naam polygraaf het apparaat beter beschrijft. "Het apparaat meet namelijk geen leugens, maar spanning die eventueel op leugens kunnen wijzen."

Maar zorgt de stress van verdachten er dan niet voor dat er een foutieve uitslag eruit kan rollen? "De techniek die wordt toegepast is de controlevragen-techniek. De vragen worden op voorhand met verdachten besproken, waardoor het verrassingselement geen rol speelt op het moment dat de verdachte aan de test wordt onderworpen."

Waarheid of leugens?

De helft van de testen die worden gedaan met de polygraaf zijn waarheidsgetrouw, meent Bockstaele. "Wij hebben zelfs beelden dat verdachten huilend in de armen van de polygrafist valt, omdat eindelijk iemand gelooft dat hij of zij bepaalde feiten niet heeft gepleegd."

Rechtspsycholoog De Zutter ziet dat de wetenschap de werking van de leugendetector tegenspreekt. "Als een verdachte de leugendetector positief passeert, is dat voor mij geen reden om de verdachte te geloven. Er moet hard bewijs komen."

"De politie in Vlaanderen spreekt namelijk over succesratio's van 97 á 98 procent. Maar de wetenschappelijke experimenten laten zien dat het succespercentage helemaal niet zo hoog ligt. De betrouwbaarheid van de leugendetector wordt eerder rond de 70 procent geschat en 85 procent in de meest positieve studies", aldus De Zutter.

"Het grootste probleem is dat we geen onschuldigen in de gevangenis willen. De grootste fout die een leugendetector maakt is de vals positieve fout, dat een waarheidsspreker als leugenaar wordt gezien. Een onschuldige verdachte kan als leugenaar neergezet worden, terwijl een schuldige verdachte met vlag en wimpel slaagt."

Toestemming

In België zijn er gemiddeld tussen de 400 en 500 polygraaftesten per jaar. Dat komt vooral voor in zedenzaken, aldus Bockstaele. "Deze zaken zijn vaak woord tegen woord. De polygraaf kan ondersteunend zijn als er in een zaak geen materieel bewijs is."

Maar verdachten moeten altijd zelf toestemming geven om mee te werken aan zo'n test. "Wat heel duidelijk in de wet staat, is dat als je weigert zo'n test te ondergaan, dat niet tegen de verdachte werkt", zegt de erecommissaris.

Volgens Belgisch misdaadjournalist Faroek Özgünes staat de discussie over de leugendetector in België nog altijd aan de orde van de dag. "Het geldt als steunbewijs en niet als uniek bewijs. Je kan er conclusies uit trekken, maar veel zegt het eigenlijk niet."