Maria Liberia-Peters over relatie Nederland en de eilanden: 'Waarom zitten we zo hevig in de knel?'

{youtube url="https://www.youtube.com/watch?v=DiH1KW2vakU" start="false"}

Nederland en de eilanden hebben een onlosmakelijke band. In De Nieuws BV Special vertelt Liberia-Peters vanuit haar woonkamer op Curaçao over de oorsprong van de band die leidde tot het belangrijke moment op 10 oktober 2010. Welke kansen biedt deze nieuwe realiteit voor de toekomst? En waarom lijken we nu in de knel te zitten?

"We have to chill. Het begint bij de wil. Als dat bestaat, dan moeten we door de zure appel heen bijten en komen we op een gegeven moment in een klimaat waar het werkbaar is voor het Europees en Caribisch deel van het koninkrijk", zegt Liberia-Peters.

De vlag nog één keer gestreken

Op 10 oktober 2010 werd de vlag van de Nederlandse Antillen voor het laatst gestreken en verdween in een witte doos. Het land was opgeheven. Een historisch moment voor het Caribisch deel van ons koninkrijk. Sindsdien zijn Saba, Sint-Eustatius en Bonaire bijzondere gemeenten. En Curaçao en Sint-Maarten werden, net als Aruba, autonome landen binnen het Nederlands Koninkrijk.

Een korte geschiedenisles

Het Caribisch deel van het Nederlands koninkrijk bestaat uit de bovenwindse eilanden (Saba, Sint-Maarten en Sint-Eustatius), en de benedenwindse eilanden (Aruba, Bonaire en Curaçao). Op de bovenwindse eilanden is de voertaal Engels, en op de benedenwindse eilanden wordt Nederlands en Papiaments gesproken.

Nederland nam door middel van de WIC de ABC-eilanden in 1634 in bezit. Vooral Curaçao werd toen gebruikt als economische hub voor handel in voedsel, grondstoffen en slavenhandel. Inmiddels zijn we 386 jaar verder en heeft de geschiedenis de eilanden en Nederland onlosmakelijk aan elkaar verbonden.

Toen op 10 oktober 2010 Curaçao en Sint-Maarten autonome landen binnen het Nederlands koninkrijk werden, hield dat in dat zij binnenlands beleid zelf mochten gaan bepalen. Doordat zij onderdeel zijn van het Nederlands koninkrijk komen ze in aanmerking voor Europese fondsen en bepaalde Europese samenwerkingsovereenkomsten. Omdat de autonome landen geen Europees grondgebied zijn, hoeven ze niet de euro in te voeren, noch te voldoen aan Europees recht. Bewoners van de autonome eilanden bezitten naast de Nederlandse nationaliteit, het Europees burgerschap.

Liberia-Peters is geboren op Curaçao, haar moeder was van Sabaanse komaf en haar vader komt van Sint Maarten. Bovendien, met familie op Aruba en Sint Eustatius en goede kennissen op Bonaire, "heb ik mij altijd verbonden gevoeld met de bevolking van de voormalige Antillen", legt Liberia-Peters uit.

Curaçao heeft een speciaal plekje in haar hart. "Het eilandgevoel is een warm, geborgen gevoel", vertelt ze stralend. "Als ik de wereld heb afgereisd en als ik in de verte de zee zie, dan gaat er een bijzonder gevoel door je heen van 'heerlijk weer thuis'. Mijn huis is Curaçao. Dit is mijn geboorteland en hier wil ik zijn en blijven."

Tijdens het gesprek hoor je de vogels fluiten, honden blaffen en daarmee is het eilandgevoel compleet. Als je nu denkt, blaffende honden zijn niet een erg idyllisch geluid: dat is waar. Maar honden spelen een belangrijke rol in het eilandleven, dus het hoort er helemaal bij.

'Het was een emotionele kwestie'

Hoewel ze zich met de verschillende eilanden verbonden voelt, "is mijn politieke realiteit Curaçao", zegt Liberia-Peters. Ze was verbonden aan de Nationale Volkspartij van Curaçao. Haar partij stond voor een autonoom Curaçao. Dat, samen met haar wortels in de verschillende eilanden, maakt de beslissing op 10 oktober 2010 voor haar een moment met gemengde gevoelens; haar persoonlijke realiteit kwam tegenover haar politieke realiteit te staan.

Dus toen de vlag van de voormalige Antillen voor het laatst werd gestreken, was Liberia-Peters er niet bij, "daar heb ik bewust voor gekozen", vertelt ze. "Het was voor mij persoonlijk een emotionele kwestie."

Eilandelijke politiek

Op de eilanden bestaat 'eilandelijke politiek', wat verschilt van het politieke stelsel dat wij kennen in het Europese deel van Nederland. Waar hier landelijke partijen zijn zoals CDA, PVDA en VVD, zijn er op de eilanden partijen die verbonden zijn aan het eiland. Dat zou vergelijkbaar zijn met wanneer in elke provincie op verschillende partijen kan worden gestemd, door wie wel landelijke beslissingen worden gemaakt.

Eilanden van WIC naar koloniaal bestuur

In 1634 werd Curaçao bezit van de West-Indische Compagnie (WIC). Op een gegeven moment heeft de WIC de missie toestemming verleend om de eilanders 'beschaving bij te brengen'. "Dat zegt iets over de mindset, dat ze ons 'beschaving' bij moesten brengen", zegt Liberia-Peters. "Onze eigen cultuur werd niet erkend. Dus, werd men gedreven tot westerse cultuur en dat bracht spanning met zich mee."

Toen de WIC failliet ging, kwamen de eilanden onder koloniaal bestuur van Nederland. Dus lokaal beleid werd bepaald vanuit Den Haag, op meer dan 7500 kilometer afstand. Liberia-Peters: "Het grote bestuur was altijd van buitenaf met andere referentiekaders, met andere prioriteiten en andere beoordelingsvormen."

Het statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden

In december 1954 kwam daar verandering in toen koningin Juliana het statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden ondertekende. Het uitgangspunt van het statuut was gelijkwaardigheid tussen onder andere Nederland en de voormalige Nederlandse Antillen. Dat hield in dat de eilanden lokale zaken grotendeels zelf mochten gaan bepalen.

Een heel belangrijk moment dus, volgens Liberia-Peters: "De stem van de bevolking van de Nederlandse Antillen werd erkend."

'Where the heck is Emmen?'

Vier jaar na deze belangrijke gebeurtenis, verhuisde Liberia-Peters naar Emmen om te gaan studeren. De 17 jarige Liberia-Peters ervoer een cultuurschok toen ze voet aan wal zette. "Op school waren al onze leerboeken praktisch hetzelfde als van de Nederlandse student. Je hebt dan het idee dat je alles weet van Nederland. Maar dan krijg je een adres; where the heck is Emmen?"

In Emmen werd ze nagekeken en nagewezen. Bij het vertellen worden de ogen van Liberia-Peters groot, wijst ze met een vinger in de camera en zegt met feilloos Drents accent "moet je kiek'n die zwarte daar!"

"Ik durfde de straat niet meer op", vertelt Liberia-Peters. Maar een meisje uit haar klas, Juultje, bood haar aan om haar elke dag op te halen van huis, om samen naar school te lopen dus zo geschiedde. "Zij was mijn bodyguard." Na haar opleiding, keerde Liberia-Peters terug naar Curaçao als onderwijzeres.

Willemstad in puin

Op de eilanden werkt een groot deel van de bevolking voor de olieraffinaderij van Shell. "De economie van Curaçao heeft aantrekkingskracht op het hele Caribisch gebied", legt Liberia-Peters uit. Al snel blijkt dat de raffinaderij doordrenkt is met ongelijkheid. "De mogelijkheden voor de lokalen waren niet hetzelfde als voor de ex-patriotten en de werknemers van de raffinaderij. Arbeiders hadden niet dezelfde arbeidsvoorwaarden en andere privileges", zegt Liberia-Peters.

In 1969 lopen de spanningen hoog op, als de arbeiders van de olieraffinaderij staken. Op 30 mei bereikt het zijn hoogtepunt en vliegt de vlam in de pan. In Willemstad wordt gereld en geplunderd en de politie staat machteloos. Er zijn een paar doden gevallen en tientallen raken gewond. De stad ligt in puin. Liberia-Peters: "Ik zie 30 mei '69 als een uitbarsting van enorme opgekropte gevoelens van frustraties, racisme en ongelijkheid."

Minister-president en moeder van de Antillen

"Als bestuurder denk ik dat het heel erg belangrijk is, vooral in een kleine gemeenschap, dat we een klimaat creëren dat mensen voelen dat er balans is", zegt Liberia-Peters. Zij kreeg de kans om voor die balans te zorgen toen ze in 1975 terechtkwam in de eilandsraad voor Curaçao. Zeven jaar later was zij statenlid en minister van Economische Zaken. En in 1984 werd ze minister-president.

Als vrouw in een verder door mannen gedomineerde omgeving, ervoer zij geen machocultuur. "Ik noem het liever een matriarchale cultuur. De rol van de vrouw in opvoeding en in het gezin is heel erg centraal, in het Caribisch gebied." Familie is essentieel, vindt Liberia-Peters: "Het is all about family."

Liberia-Peters: "Je kan een populair figuur zijn en je kunt omarmd worden door de wereld, maar je familie, dat is waar het begin en eindigt." Dat is dan ook een belangrijke boodschap die ze wil meegeven: "probeer altijd quality time in te calculeren in je schema. Want het begint en eindigt met de familie. Als dat gezond is, dan is je leven meer in balans."

'Het raakt mijn volk'

De eilanden komen vaak negatief in het nieuws. "Ik ben de laatste om te zeggen dat we feilloos zijn. Maar wij pakken het aan", zegt Liberia-Peters. "Ik vind het simpelweg oneerlijk dat er door bepaalde parlementariërs in Den Haag en journalisten zo de nadruk wordt gelegd op problemen op de eilanden. Ja, ik kan mijn handen niet in het vuur steken voor alle politici, maar wat dacht je van de problemen met witwassen en de schandalen in de Nederlandse politiek? Daar hoor je niemand moord en brand over schreeuwen."

"Het raakt mijn volk", zegt Liberia-Peters geëmotioneerd. "Op een gegeven moment als er zo gegeneraliseerd wordt. Ik vind het heel kwalijk, want het beïnvloed op een negatieve wijze onze mogelijkheden voor de toekomst."

'We have to chill'

De aanpassing in het statuut op 10 oktober 2010 om de Antillen op te heffen, blijkt geen zaligmakende oplossing. Of ze het gevoel heeft dat de eilanden en het Europese Nederland in één koninkrijk zitten? "Nee, ik betreur dat van beide kanten. Ze hadden na 5 jaar moeten evalueren. Dan hadden we de vinger kunnen leggen op zere plekken. Maar dat was er niet. 10-10-10 was een experiment en dat is nooit getoetst."

Liberia-Peters: "Waarom zitten we nu zo hevig in de knel? Je moet het willen, openstaan voor elkaar, en give and take. Zo kom je eruit. Of zoals de jongeren hier op Curaçao zeggen chill. We have to chill. Het begint bij de wil. Als dat bestaat, dan moeten we door de zure appel heen bijten en komen we op een gegeven moment in een klimaat waar het werkbaar is voor het Europees en Caribisch deel van het koninkrijk."

Meer van De Nieuws BV?

Volg ons op Instagram, Facebook en Twitter.