Verlies privacy: 'Surveillance in ons digitale leven is onvermijdelijk'

70 jaar na de dood van Orwell appen, Instagrammen en Google Mapsen we ons een slag in de rondte. Intussen zijn de telefoon en veel apps die we zo graag gebruiken vaak heel precies aan het bijhouden waar we ons bevinden.

De coördinaten van die plek worden soms alleen op jouw eigen telefoon gebruikt. Sommige apps seinen jouw locatie door naar de server van de app-aanbieder die de gegevens voor kortere of langere tijd opslaat en ze dan verwijdert of juist doorverkoopt.

Of dat erg is?

The New York Times maakte onlangs inzichtelijk hoe massaal het verzamelen van locatiegegevens gebeurt en hoe die brij aan coördinaten en tijdstippen herleid kunnen worden naar individuele burgers. Van iemand in de entourage van president Trump tot mensen die op bezoek kwamen bij acteur Johnny Depp. Waar ze werken en wonen, of ze een bezoek brachten aan een psychiatrische instelling of plekken waar veel drugs worden verkocht.

De krant baseert zich op een gigantisch databestand met daarin de locatiedata van 12 miljoen Amerikanen. De bron: een niet bij name genoemd bedrijf dat zulke gegevens verzamelt en verhandelt. "Deze surveillance is zo alomtegenwoordig in ons digitale leven dat niemand dit nog lijkt te kunnen vermijden", schrijft de krant.

Constant jouw locatie doorspelen

"De schaal en de hoeveelheid kleine bedrijfjes die we niet kennen en die toch deze gegevens verzamelen, dat was een openbaring voor mij", zegt Jaap-Henk Hoepman. Hij is universitair hoofddocent 'Privacy by Design' aan de Radboud Universiteit en Rijksuniversiteit Groningen.

Hoepman: "Het feit dat dit kan, dat wisten we al. Aan de hand van een heel beperkt aantal locaties kun je al achterhalen wie het betreft." Volgens Hoepman zijn apps die constant de locatie van jouw telefoon volgen en doorspelen "levensgevaarlijk voor Oeigoeren en demonstranten in Hong Kong. Daarom laten zij hun smartphone thuis liggen om te zorgen dat ze niet getraceerd worden. Dat is niet een wereld waarin je wilt leven."

Enorm verdienmodel

"Schokkend", vindt D66-Kamerlid Kees Verhoeven. "Het is de schaal waarop en de onzichtbaarheid waarmee dit gebeurt en het enorme verdienmodel dat erachter zit van bedrijven door bedrijven die op een slimme manier die data weten te verzamelen en verkopen."

Verhoeven pleit verder voor een digitale revolutie waar mensen zich veel beter kunnen verweren tegen de machtige tech-bedrijven. "Ik vind echt dat ieder mens recht heeft op een persoonlijke levenssfeer. Het geven van toestemming voor het delen van je locatie is een heel vaag en schimmig onderdeel geworden van het verdienmodel. Want je weet vaak helemaal niet waar je toestemming voor geeft."

Besturingssysteem speelt ook gegevens door

Niet alleen apps, maar ook het besturingssysteem op je telefoon kan locatiegegevens verzamelen en doorspelen. Grofweg drie kwart van de smartphones draait op Android, het besturingssysteem van Google. Volgens de Consumentenbond gebruikt het bedrijf 'trucjes om je in te laten stemmen met het volgen van je locatie.'

Eind 2018 dienden de bond en andere Europese consumentenorganisaties een klacht in bij de verschillende privacytoezichthouders. "Die hebben er een half jaar over gedaan om eruit te komen dat dit een zaak is voor de Ierse toezichthouders", vertelt woordvoerder Gerard Spierenburg van de Consumentenbond.

Daarna is er niet veel gebeurd en dat maakt volgend Spierenburg duidelijk wat het probleem is: "Wetgevers en toezichthouders lopen hopeloos achter op de realiteit en zijn niet toegerust om snel en wendbaar in te spelen op wat hier aan de hand is."

Wat je zelf kunt doen

"Begin met veertig apps van je telefoon gooien. Daar begint het mee", aldus D66-Kamerlid Verhoeven. "Dat is goed om te doen", zegt Hoepman. Maar hij voegt eraan toe dat het niet zou hoeven zijn als app-makers en -aanbieders zich aan de de regels zouden houden en niet onnodig op straatniveau jouw locatie zouden bijhouden.

Want waarom moet Buienradar.nl weten in welke straat je bent? Hoepman: "Er is al wet- en regelgeving die zegt: als het niet nodig is, dan mag het niet. Handhaaf dat gewoon." Op de website van de Consumentenbond vind je een aantal tips om voor meer privacy op je apparaten. Of het nu een Android-toestel, iPhone of Windows-pc is.

Meer van De Nieuws BV?

Volg ons op Instagram, Facebook en Twitter.