Nikki Sterkenburg praat met rechtsextremisten

Vreemdelingenhaat, racisme en antisemitisme zijn motieven die eerder een rol speelden in onder meer Christchurch, Pittsburgh, El Paso en Halle. Eenlingen richtten daar bloedbaden aan. De slachtoffers: moskeegangers, bezoekers van een synagoge en latino's in een winkelcentrum.

Volgens Nikki Sterkenburg, die voor haar onderzoek veel Nederlandse rechtsextremisten spreekt, zijn de reacties op zulke aanslagen heel wisselend. Er zijn juichende reacties op sociale media, zegt Sterkenburg, maar in haar onderzoeksgroep ziet zij ook een aanzienlijk deel dat tegen het gebruik van geweld is.

Homogene staat

Sterkenburg: "Toen de brandbommen in 2016 naar de moskee in Enschede vlogen, hebben de daders daarvan heel weinig steun gekregen uit de radicaalrechtse en extreemrechtse beweging. Het was niet dat de publieke tribune bij de rechtszaak heel vol zat."

Sterkenburg schetst een beeld van een zeer heterogene beweging. Waar de ene activist nog wel door een deur zal kunnen met bijvoorbeeld iemand met een Turkse achter die zich helemaal aanpast, Nederlands praat, hard werkt, belasting betaalt en zijn geloof achter de voordeur houdt. "En er zijn mensen die echt een homogene staat willen op basis van ras en zeggen: maakt niet uit hoe goed jij je hebt aangepast, je hoort hier gewoon niet."

Gevaarlijke eenlingen

Als het op geweld aankomt, dan houden de groepen zichzelf aardig in toom, aldus Sterkenburg. "Als iemand een keer iets zegt wat oproept tot geweld dan wordt er gezegd: 'doe dat maar niet, we staan er slecht op, wil je echt vastzitten'." Tegelijk ziet de promovenda dat er eenlingen om de groepen heen hangen.

Sterkenburg: "Zij vinden het allemaal te soft. Met een spandoek op het dak van een moskee staan, dat geen zoden aan de dijk. Als we een homogene staat willen dan zullen we meer moeten doen." Volgens Sterkenburg schuilt het gevaar in zulke eenlingen die op eigen houtje actie ondernemen. Ze wijst erop dat Anders Breivik zich oriënteerde op de extreemrechts in Noorwegen, uiteindelijk zijn eigen gang ging en in 2011 een bloedbad aanrichtte op Utoya.

Lange adem

Het veldonderzoek, het uitgebreid spreken van extreemrechtse activisten was in 20 jaar tijd eigenlijk nauwelijks gedaan, aldus Sterkenburg. Ze beschrijft in De Nieuws BV hoe ze acties, demonstraties, informatieavonden en borrels afliep om een indruk te krijgen van wie nou wie is in dat wereldje.

Sterkenburg: "Het is best wel moeilijk om bij die mensen te komen, dat is een arbeidsintensief proces en een kwestie van lange adem. Ik heb achter sommige mensen twee jaar aan moeten zitten voordat ze overstag gingen."

Swastikavlaggen

"De groep die ik voor mijn onderzoek heb gesproken is enorm divers. Van mensen die net een tandje verder zijn dan bezorgde burgers tot en met mensen met wehrmacht helmen in de keuken en swastikavlaggen in de slaapkamer", vertelt Sterkenburg die inmiddels vijf jaar aan haar proefschrift werkt, naast haar journalistieke werk.

Sterkenburg: "Er is ook nog een hele intellectuele tak. Allemaal mensen die in leidinggevende posities zitten. Heel slim en zeer hoog opgeleid zijn. Zelfs één iemand die is als motivational speaker via de betere sprekersbureaus van Nederland te boeken, maar dan gaat hij hier niets over zeggen."

Meer van B.V.S.C.?

Volg ons op Instagram, Facebook en Twitter.