Criminele brein: 'Groot deel gedetineerden heeft hersenletsel'

Acht jaar lang deed Kuin onderzoek naar de link tussen agressie en risicovol gedrag. Deze link vond ze niet, maar wél het inzicht dat veel criminelen hersenbeschadiging hebben opgelopen en dat ze slechter zijn in het uitvoeren van executieve functies. Dat zijn hogere cognitieve processen die nodig zijn om activiteiten te plannen en te sturen.

Bami maken

Bij mensen met een strafblad zijn deze functies gemiddeld slechter ontwikkeld. Zo kunnen ze slechter informatie verwerken, strategisch denken, fouten waarnemen, plannen en zo nodig de strategie aanpassen.

"Wat deze mensen bijvoorbeeld niet goed kunnen, is een maaltijd koken", legt Kuin uit. Dit moet je stap voor stap doen. Van het kiezen van het menu tot aan het samenstellen van de ingrediënten en de volgorde waarin je ze moet bereiden. "Je moet bepalen wat je als eerste en als laatst moet doen om uiteindelijk een pan bami te maken."

Klap op het hoofd

In haar onderzoek kwam Kuin erachter dat gedetineerden vaker bewusteloos zijn geraakt door klappen op het hoofd, dan de normale bevolking. "55 procent van de ondervraagden heeft dit minstens één keer in hun leven meegemaakt tegen 20 procent van de normale bevolking. Dat is een aanzienlijk verschil."

Erik Scherder

Volgens hoogleraar neuropsychologie Erik Scherder - waar Kuin bij promoveert - blijkt uit onderzoek dat gedetineerden vaak in de eigen jeugd veel ellende achter de rug hebben waardoor de neuronale netwerken schade opgelopen hebben. Bijvoorbeeld bij veroordeelden die vroeger seksueel of lichamelijk misbruikt zijn.

"Zonder het gedrag goed te praten, moet je ook kijken naar de voorgeschiedenis van de gedetineerden." Hij benadrukt dat de schade die daar is opgelopen – zoals gebrek aan empathie of invoelend vermogen – niet zijn aan te leren met een cursus van zes weken. "Dat is een structurele klus." Door hersenletsel kan ook het hersenschors, dat zorgt voor remming, slechter functioneren.

Behandelingen

Het onderzoek van Kuin, gecombineerd met andere onderzoeken, kan helpen om gedetineerden en uiteindelijk de maatschappij verder te helpen. Dat kan bijvoorbeeld door de executieve functies te trainen of vaardigheden aan te leren om het gebrek aan andere vaardigheden te compenseren.

Kort lontje

Gedetineerden die een kort lontje hebben door hersenletsel, kunnen bovendien trainen hun emoties niet te hoog op te laten lopen. Kuin: "Je kunt ze leren deze te controleren of voorkomen dat ze hoge emoties krijgen. Praktisch kan dat betekenen dat ze een makkelijk beroep kiezen of te zorgen dat ze niet te veel dingen op een dag doen."

Niet alles is aan te leren. "Sommige vaardigheden kun je niet direct trainen," vertelt Kuin, "maar dan moet je voorkomen dat ze in situaties komen waar ze die kapotte rem moeten gaan gebruiken."