Levenslang is bijna nergens zo lang als in Nederland

Nederland als buitenbeentje

In 2013 deed het Europese Hof voor de Rechten van de Mens uitspraak in een door een Britse gevangene aangespannen zaak. Volgens het Hof mogen landen een levenslange gevangenisstraf opleggen, maar moet er wel altijd een mogelijkheid bestaan om die straf in te korten of opnieuw te beoordelen. Lidstaten mogen zelf bepalen hoe zij dat doen: of er een rechter aan te pas moet komen of niet, en wanneer zo’n herbeoordeling zou moeten plaatsvinden.

Wel vindt het Hof dat er na maximaal 25 jaar een herbeoordeling moet plaatsvinden, die periodiek herhaald wordt. Nederland neemt in Europa in de praktijk een aparte plaats in, omdat er geen regels zijn voor vervroegde vrijlating, en gratie al decennialang niet meer wordt verleend.

Levenslang is levenslang

De levenslange gevangenisstraf werd in Nederland in 1870 ingevoerd, omdat de doodstraf was afgeschaft. Gratie is steeds de enige mogelijkheid tot verkorting van de levenslange gevangenisstraf geweest. Tot 1986 is niet één levenslange straf helemaal ten uitvoer gelegd, tenzij iemand al heel snel overleed. Pas in 2004 stelde toenmalig minister van Justitie Donner dat levenslang "voor de rest van je leven" betekent. "Levenslang is levenslang" Voor die tijd kregen levenslang gestraften meestal na een aantal jaar gratie. Gemiddeld werd de straf na 15 tot 17 jaar omgezet in een straf van 23 jaar en zat iemand uiteindelijk 17 jaar. Verblijf in een behandelkliniek om de terugkeer naar de maatschappij soepel te kunnen laten verlopen, was gebruikelijk. Van 1945 tot 1986 zijn 16 levenslang gestraften vrijgelaten. Er zijn geen aanwijzingen dat iemand in herhaling is gevallen.

Geen gratie voor Cevdet Y.

In De Nieuws BV legt strafrechtjurist Wiene van Hattum van het Forum Levenslang uit dat het heel vreemd is dat het gratieverzoek van Cevdet Y. door minister Dekker is afgewezen. In 2001 is Y. naar een TBS-kliniek overgeplaatst, met de toezegging dat hij na behandeling op vrije voeten zou komen. Dat het beleid na 2001 is veranderd is hem niet aan te rekenen, en is geen reden om die belofte te verbreken, aldus Van Hattum. De nabestaanden van Y.'s slachtoffers zijn overigens in meerderheid tegen gratie. Volgens Van Hattum moeten slachtoffers en nabestaanden eerder bij gratieprocedures betrokken worden, zodat zij goed geïnformeerd zijn.

VVD-Kamerlid Jeroen van Wijngaarden vindt de mening van nabestaanden van groot belang: "Zij hebben ook levenslang". Dat dit gratieverzoek is afgewezen voorspelt niet veel goeds voor de 42 mensen die momenteel levenslang vastzitten, zij hoeven waarschijnlijk ook niet op gratie te rekenen. Volgens Van Hattum zou niet de minister, maar de rechter moeten oordelen over gratieverzoeken. VVD-Kamerlid Jeroen van Wijngaarden is dat niet met haar eens, hij is blij dat degene die zulke besluiten neemt democratisch gecontroleerd kan worden.

Meer van De Nieuws BV?

Volg ons op Instagram, Facebook en Twitter.