Kan de politie criminelen nog wel bijbenen met technologische ontwikkelingen?

Politiewerk kan tegenwoordig niet zonder technologie. Dat werd ook vorige week dinsdag weer duidelijk nadat verdachten van de aanslag op Peter R. de Vries snel getraceerd werden met camera's die kentekens herkennen. Die camera’s zijn ooit ontwikkeld bij team Dienst Specialistische Operaties (DSO), waar Marjolein Smit het Sectorhoofd van is.

Met steeds verdergaande technologische ontwikkelingen waar ook criminelen gebruik van maken, kan de politie niet achterblijven. ''Dingen verschuiven continu. Gelukkig zijn er ook dingen die eerst specialistisch waren, maar nu gemeengoed zijn bij de opsporing.''

Ethische grenzen

Aan de bevoegdheden en middelen van de DSO, waaronder 'hackbevoegdheid', zitten wel degelijk grenzen. Smit: ''Wat technisch mogelijk is, kan juridisch gezien niet altijd. Daarnaast zijn er ethische grenzen. Je moet ook niet alles wat kan, willen inzetten. Ik zal dan ook nooit zeggen: het doel heiligt het middel.''

Van die grenzen hebben criminelen dan weer geen last. ''De tegenpartij beschikt ook ruimschoots over middelen en heeft geen ethische en financiële belemmeringen'', legt Smit uit. Dat maakt het soms een kat-en-muis-spel.

''De gehackte EncroChat (versleutelde berichtgeving) is een mooi voorbeeld van hoe we soms ook vóór kunnen lopen”, vertelt Smit. “Het is voortdurend bijschakelen. Nu het gelukt is in dat onderlinge contact te komen, zullen criminelen wellicht weer andere of meer ouderwetse manieren zoeken om te communiceren. We hebben niet de illusie dat ze hierdoor ineens een eerlijke baan gaan zoeken.''

Verantwoorden aan de rechter

Juridisch gezien moet alles in de rechtbank te verantwoorden zijn. En dat is nog wel eens lastig. ''Ontwikkelingen gaan soms zo snel dat wetgeving achterloop. Dat wordt steeds erger.'' Volgens Smit ontbreekt het wel eens aan kennis over al deze ontwikkelingen. Samen met juristen wordt bekeken wat waarvoor ingezet mag worden.

Een voorbeeld van wat wel beschikbaar is, maar zeer beperkt ingezet wordt is kunstmatige intelligentie (AI). Alles valt of staat namelijk met goed politiewerk, stelt Smit. ''Met AI en algoritmen zijn we dan ook heel voorzichtig.''

Zo wordt de robothond 'Spot' enkel gebruikt omdat het soms handiger en veiliger is om eerst een robot naar binnen te sturen. Over straat, zoals een tijd geleden in New York, zal je hem hier niet zien lopen. ''Never send a men to do a robots jobs. Denk aan situaties waar mogelijk giftige stoffen zijn'', legt Smit uit. ''Maar inzet op straat vinden mensen te griezelig en futuristisch.''

Toekomstige uitdagingen

Smit verwacht de komende tijd veel bezig te zijn met ransomware en cybercrime. ''Dat is echt een plaag. Het neemt een enorme vlucht en het gaat om enorme bedragen. We zijn druk bezig met hoe we daar adequaat op kunnen reageren.''