Waarom wij allemaal de 'Stille revolutie van 1917' moeten kennen

Terwijl honderd jaar geleden de Oktoberrevolutie woedde en op de slagvelden van Vlaanderen en Frankrijk de Eerste Wereldoorlog in volle gang was, leek Nederland een baken van rust. Toch voltrok zich hier ook een revolutie, een stille weliswaar. Wat was er toen zo revolutionair? Oud-minister Ernst Hirsch Ballin schreef het essay De stille revolutie 1917. Dwarsverbindingen in democratisch burgerschap en onderwijs.

Het wordt de Pacificatie van 1917 genoemd, de drie grondwetswijzigingen waardoor er, volgens Hirsch Ballin, 'gelijkwaardig burgerschap' ontstond. Zo werd het algemeen kiesrecht ingevoerd, het districtenstelsel afgeschaft en het openbaar en bijzonder onderwijs gelijkgesteld. In NOS Met het Oog op Morgen vertelt de ex-minister van Justitie waarom '1917' belangrijker was dan '1848'.

Kiesrecht voor iedereen

"Tot 1917 was het grootste deel van de Nederlandse bevolking uitgesloten om te kiezen en gekozen te worden. De regering van de liberale premier Cort van der Linden veranderde dit door het algemeen kiesrecht voor mannen in te voeren. Het vrouwenkiesrecht volgde pas in 1919. 

Kamervoorzitter Arib wil daarom pas dan het kiesrecht vieren, maar dat vindt Hirsch Ballin onterecht. "De belemmering voor de uitvoering van het vrouwenkiesrecht werd namelijk al in 1917 uit de Grondwet gehaald", aldus de CDA-politicus.

Sindsdien heeft iedereen het recht deel te nemen aan het politieke debat. Een verworvenheid die nog altijd goed beschermd moet worden, vindt Hirsch Ballin. Zo vindt hij dat er over de discussie rond het dubbele paspoort geen twijfel mag bestaan: er mag geen onderscheid bestaan tussen Nederlandse burgers op basis van een tweede paspoort. 

Hirsch Ballin druist hiermee tegen het CDA-standpunt in. Partijleider Buma pleitte in de verkiezingscampagne juist voor de afschaffing van de dubbele nationaliteit.

Zetels evenredig gekozen 

In 1917 werd er ook korte metten gemaakt met het districtenstelsel. Kamerleden worden sindsdien niet langer op z’n Brits of Amerikaans rechtstreeks gekozen via meerderheden in kiesdistricten, maar evenredig via één landelijke verkiezing. Hoe de Tweede Kamer er anno nu met zo'n systeem uit zou hebben gezien, lees je in dit onderzoek van de NOS.

Er klinkt nog wel eens kritiek op het coalitiestelsel dat sindsdien heerst in Nederland. Zo duurde het dit jaar zeven maanden op het huidige kabinet te formeren. Een districtenstelsel zou slagvaardiger zijn, omdat er door het principe van Winner takes it all minder partijen waren geweest.

"Maar de politiek was ook radicaler geweest. Kijk naar Trump in Amerika. Het coalitiesysteem zorgt voor meer verbinding tussen verschillende overtuigingen en respect voor andermans opvattingen."

Gelijk onderwijs

De longread is te lezen bij uitgeverij Fosfor.