In de Boekenrubriek: 'De tolk van Java' van Alfred Birney

Alfred Birney, De tolk van Java, De Geus

De tolk van Java, Alfred Birneys magnum opus verscheen al vorig jaar en is nu terecht bekroond met de Libris Literatuurprijs. Het is een Vatersuche, ingebed in onze dekolonisatiegeschiedenis in Nederlands-Indië (1945-1949). Alan stort zich op het verleden van zijn vader Arto Nolan, die een Chinese moeder heeft en een Indo-Europese vader. Arto heeft tegen de Japanners gevochten, tegen de Indonesische opstandelingen (aan Nederlandse zijde) en uiteindelijk keert hij zich tegen de Nederlanders. Wie was hij, deze tolk die gevangenen verhoorde en martelde, die meer dan honderd doden op zijn geweten heeft? Een getraumatiseerde, die de oorlog voortzette in zijn gezin, zoveel is duidelijk: hij zweeg niet over wat hij had meegemaakt – integendeel.

Via Alan doorvorst Birney in deze imponerende, razende roman de waanzin van diens vader tot op de bodem, in het streven iets van die man te begrijpen. De nipt pensioengerechtigde Alfred Birney is al vanaf 1987 literair actief, hij is de schrijver van een oeuvre van dertien boeken, romans, novelles, essays, voor hij De tolk van Java schreef, maar dit is de roman die hem het meest definieert, die met de stem van de Indo van binnenuit spreekt. Dit is het aangrijpende verhaal over een man die zichzelf verloor, voor, tijdens en na de koloniale oorlog, door hoe en waar hij ter wereld kwam. Daar kan geen prijs tegenop.

Bryan Cranston, Een leven in stukken, Manteau

Nee, het ging allemaal niet van een leien dakje in het bestaan van de acteur Bryan Cranston, de held uit de televisieserie Breaking Bad, waarin hij de getergde scheikundeleraar Walter White verbeeldt die in het aangezicht van een naderende dood financieel alles doet om zijn gezin niet onbemiddeld achter te laten – hij wordt een voorbeeldige drugsproducent. Iedereen wil nu met hem op de foto, maar dat was ooit anders, jarenlang was hij een verliezer, die geen baantje succesvol wist te behouden. Al die ervaringen, zegt hij, in deze met onweerstaanbare anekdotes gekruide autobiografie, stelden hem uiteindelijk in staat die bepalende rol te kunnen spelen, waardoor we hem nu kennen.

David Pefko, Daar komen de vliegen, Prometheus

David Pefko’s hoofdpersoon in Daar komen de vliegen heet Jerry Kirschenbaum, gemodelleerd naar de New Yorkse investeringsfraudeur Bernie Madoff, die in 2008 ontmaskerd werd. Pefko gebruikte deze zaak als basis voor zijn boek, dat op de wijze van een authentieke Grote Amerikaanse Roman is geschreven – een prestatie, voor een Nederlandse schrijver. Want daarmee moet je je feilloos in een andere cultuur kunnen verplaatsen.

Dat kameleontische talent benut Pefko ook door ons toe te laten in het afgrondelijk eenzame hoofd van de oplichter. Hij schildert hem verschrikkelijk sympathiek af. Jerry is een weldoener pur sang, een familieman, een aardige hypochonder, maar ook een intrigerend dubbelzinnige figuur: een rupsje-nooit-genoeg, een ongeneeslijk hebzuchtige, iemand die hartje Wall Street in permanente strijd met de waarheid leeft en zijn eigen waarheden laat prevaleren. Pefko treft zijn personages ongelooglijk raak, hij neemt je als lezer in dit hilarische en tegelijkertijd verbijsterende hoogmoed-komt-voor-de-val-verhaal mee naar het psychologische drijfzand waarin ze zich staande proberen te houden: ‘Het ging helemaal vanzelf, zoals iemand in een bar onder groepsdruk steeds meer gaat drinken, zo nam ik steeds meer geld aan.’

Luister de Boekenrubriek terug