PS Camera: fotograferen met de camera van een voorganger
- Nieuws
- PS Camera: fotograferen met de camera van een voorganger
[VPRO] Als je de vorige week geopende tentoonstelling PS Camera in Museum Hilversum inloopt, word je onmiddellijk van alle kanten bekeken. Er hangen tientallen portretten van hedendaagse fotografen, gemaakt door portretfotograaf Koos Breukel. Zijn collega Rose Ieneke van Kalsbeek en hij kregen in 2008 het idee voor de tentoonstelling.
Het idee? Dertig fotografen van nu maken foto’s met de camera’s van bekende fotografen van vroeger waarmee ze ze zich verwant voelen. Het stof op de oude toestellen van onder anderen Jan Wolkers, Lucebert, G.H. Breitner en Dolf Kruger werd er door hedendaagse fotografen als Maarten Tromp, Diana Blok, Frank Oorthuys en Bart Koetsier afgeblazen. Vervolgens bliezen ze er nieuw leven in.
Hoe werkt dit?
In de eerste zaal staan twee schermen waarop een film van Marcel Molle wordt vertoond. In de video zie je hoe enkele van de fotografen voor het eerst de oude camera’s in handen krijgen. Het is nogal een overdracht. In het filmpje glunderen de fotografen terwijl ze het toestel van een bewonderde voorganger vasthebben en van alle kanten bekijken. “Waarvoor zijn deze twee knoppen dan?”, vraagt fotografe Anneke Hilhorst nieuwsgierig.
Bijna alle camera’s zijn door de nieuwe generatie fotografen voor PS Camera aan de praat gekregen. Alleen de vooroorlogse camera van Carel Blazer (1911-1980) kon niet meer gered worden. In de publicatie die bij de tentoonstelling verscheen schrijft fotograaf Henze Boekhout: “Onderdelen zaten vast, lens bleek te zwaar aangeslagen et cetera. In overleg met de instrumentmaker heb ik er verder van afgezien de camera werkend te krijgen.” Boekhout besloot daarom maar een foto van de camera van Blazer te maken.
Bewakingscamera's
De broze toestellen staan in Museum Hilversum in glazen vitrines. Heel oude toestellen maar ook relatief moderne, kleine maar ook heel grote, dure toestellen en zelfs een zelfgebouwde camera. Ze staan als bewakingscamera’s gericht op de muur waar de foto’s hangen die door hun lenzen zijn gemaakt. De foto’s – zowel de oude als de nieuwe – hebben alle verschillende stijlen en onderwerpen. Sommige nieuwe fotografen lieten zich direct inspireren door het werk van hun voorgangers, bij anderen is de associatie indirecter.
Op PS Camera hangen portretten, landschappen, zwart-wit- en kleurenfoto’s, foto’s met figuren en zonder, levensgrote foto’s en kleine polaroids. De enige leidraad door de tentoonstelling is het concept. Toch voelt het in de zalen nooit hectisch of richtingloos. De presentatie is overzichtelijk: je bent nooit overweldigd door het aantal werken. Elk duo fotografen deelt een eigen stukje muur.
Voor de hedendaagse fotografen moet het een indrukwekkende ervaring zijn geweest om te kunnen werken met het toestel van iemand die er niet meer is – op de 103-jaar oude fotografe Ata Kandó na zijn alle oorspronkelijke eigenaars overleden. Voor fotograaf Morad Bochakour was de historische sensatie sterk. In een reportage van Mathijs Deen voor het NPO Radio 1-programma Nooit Meer Slapen zei hij over het toestel van Jacob Olie (1834-1905): “Ik dacht: ik moet mijn familie gewoon portretteren met deze camera. Omdat je daar een verhaal mee hebt, een intentie. Want er zijn allemaal verhalen en die ga je er met deze camera uit krijgen.”
Eeuwig verbonden
En dat is de essentie van de tentoonstelling. Het heden vastleggen met gereedschap uit de geschiedenis. Het doorgeven van de fakkel. “Hoe gaat de beeldtaal van de ene generatie over op de volgende? Hoe vertalen fotografen van nu de erfenis uit het verleden naar hedendaagse beelden?”, vragen Edie Peters en Rose Ieneke van Kalsbeek in hun voorwoord in de publicatie van PS Camera.
Een prachtig voorbeeld is Teun Hocks: een fotograaf en kunstenaar die erom bekend staat zijn foto’s te beschilderen, en die voor zijn werk voor PS Camera het toestel van G.H. Breitner gebruikte – een van de eerste schilders die ook fotografeerde. Op zijn camera zitten zelfs nog verfresten. Of Dirk Kome, die de camera van de jong overleden Sanne Sannes (1937-1967) gebruikte om de plekken te fotograferen waar Sannes is verongelukt en ligt begraven.
Camera’s zijn slechts voorwerpen, maar op de tentoonstelling hebben ze een grotere verantwoordelijkheid gekregen: ze fungeren als schakel tussen twee mensen. Nog meer dan foto’s en toestellen zijn de drie verdiepingen gevuld met verhalen. Verhalen van de hedendaagse fotografen, van de fotografen die er niet meer zijn en van de camera’s die hen nu voor eeuwig hebben verbonden.
Luister hier naar de reportage uit Nooit Meer Slapen:
PS Camera, een initiatief van Koos Breukel en Rose Ieneke van Kalsbeek, is van 21 oktober tot 11 december 2016 te bekijken in Museum Hilversum.
Lees ook: Koos Breukel: "Ik weet niet wat ik zoek, maar als ik het vind, ben ik blij"
