Alex van Warmerdam en de kunst van het weglaten

Voor de tentoonstelling in Eye heeft Van Warmerdam nieuw werk gemaakt. Dat is door de samenstellers van de tentoonstelling aangevuld met 'wat schermen waarop fragmenten uit mijn films getoond worden'. Van Warmerdam maakte speciaal voor Eye twee geschilderde films en twee korte films; films die volgens hem ook alleen maar dáár werken.

Het weglaten van elementen

Volgens Pieter van der Wielen gaan de films van Van Warmerdam over een sprookjeswereld, maar daar moet Van Warmerdam niets van hebben: "Dat hoop ik eerlijk gezegd niet. Dat klinkt helemaal niet goed, vind ik. Het is misschien niet de keiharde werkelijkheid zoals we die kennen. Het zijn geen naturalistische films, dat is duidelijk. Ze zijn gestileerd." Het weglaten van elementen is volgens Van Warmerdam 'pure laksigheid': "Als ik figuratie op straat heb, bijvoorbeeld, dan zijn het er aan tafel veertig. Dan worden het er aan tafel al achttien. Op de set gaat bijna de helft al naar huis voordat er gedraaid is en uiteindelijk steken er tien mensen over. In de montage sneuvelt dat meestal ook nog. Dat is een neiging die ik niet kan onderdrukken."

Hypergestileerde nieuwbouwwijk

Een goed voorbeeld daarvan is de gestileerde nieuwbouwwijk in de film De Noorderlingen (1992), een geïsoleerde wijk waar niets omheen is, behalve een bos. Veel daarvan is te herleiden tot de jeugd van Van Warmerdam zelf, die in 'de tweede straat' van een nieuwbouwwijk in Den Bosch kwam te wonen. Daarna verhuisde het gezin naar IJmuiden, waar vader Van Warmerdam actief was in het theater. Hoewel het hele gezin in de theaterwereld actief was, ging de interesse van Alex van Warmerdam uit naar de kunstacademie. Beeldende kunst speelt in al zijn werk dan ook een belangrijke rol.

Onlogische gebouwen

Vaak ontwerpt Van Warmerdam zelf de gebouwen in zijn films en worden deze daarna speciaal voor die productie gebouwd. "Een huis vinden, lijkt goedkoper, maar als je het goed uitrekent, is het meestal duurder, omdat het huis nooit voor 100% perfect is." Hoewel zijn ontwerpen een sterk signatuur hebben en veel kijkers er graag in zouden willen wonen, zou Van Warmerdam nooit architect kunnen zijn. "Als er iemand gaat wonen, dat kan eigenlijk niet. Als er in de film niet naar de wc wordt gegaan, dan komt die wc er gewoon niet. Zo’n gebouw zit meestal heel onlogisch in elkaar. Voor de film logisch, maar als je daar zou moeten wonen…" Het huis in de film Borgman is, net als veel andere gebouwen, ontstaan uit de scenes van het verhaal. "Architectonisch slaat het allemaal nergens op."

Leermeester Frans Weisz

Warmerdams interesse voor film ontstond bij Hauser Orkater, het theatergezelschap dat zijn oorsprong had in het theater van zijn vader. Filmregisseur Frans Weisz leerde hem hoe je een storyboard moest maken en ook dat je als regisseur niet alles zelf hoeft te kunnen. "Frans Weisz kon eigenlijk helemaal niks zelf. Die zei alleen maar wat hij wilde. Toen dacht ik: Dan kan ik het ook. Toen ben ik vrij kort daarna begonnen met het schrijven van Abel (1986)."

Sowieso spelen de films die Van Warmerdam zag een grote rol in zijn werk. Zo is De Noorderlingen geïnspireerd door Deliverance met John Voight. "Dat gebruik ik dan onbewust, half bewust. Heel veel van wat ik meemaak vindt zijn weg in mijn werk. Dat gaat terloops, spelenderwijs, onbewust."

Tentoonstelling en Podcast

De tentoonstelling L’histoire kaputt in Eye, Amsterdam is nog te zien tot en met zondag 2 september. Bij de tentoonstelling is ook een vierdelige podcastserie gemaakt Alex van Warmerdam, de man, het werk, de podcast. Daarin schetsen mensen die met hem hebben gewerkt een beeld van de kunstenaar. Abonneer je op de podcast via iTunes of beluister de afleveringen via de links hieronder.
Aflevering 1: Ik ben een simpel ventje
Aflevering 2: Ik wil daar een boom
Aflevering 3: Ik ben de Blokker niet
Aflevering 4: Hij is de Heilige Geest