Naar cookieinstellingen
chevron down

Humberto

AVROTROS

14:00 - 16:00

Cultuur & Media
NTRVPRO

Radio Doc - Het Ezelproces van Gerard Reve 50 jaar later

foto: NPO Radio 1foto: NPO Radio 1
  1. Nieuwschevron right
  2. Radio Doc - Het Ezelproces van Gerard Reve 50 jaar later

Een halve eeuw geleden was christelijk en literair Nederland in de ban van het Ezelproces, waarin schrijver Gerard Reve voor de rechtbank moest verschijnen omdat hij God had voorgesteld als een ezel. Vervolgens had Reve zijn 'tegennatuurlijke daad' bij de ezel verricht. Documentairemaker Tom Rooduijn komt zondag in Radio Doc met een reconstructie, die daarna als Tijdlijn-podcast te beluisteren is.

Geplaagd door geldnood schreef (toen nog) Gerard Kornelis van het Reve (1923-2006) begin jaren ’60 de geruchtmakende bijdrage Brief aan mijn Bank. Het stuk verscheen in het eerste nummer van Dialoog, tijdschrift voor homofilie en maatschappij. Reve was redacteur van het tijdschrift, dat was opgericht om 'te komen tot verruiming van de levensmogelijkheden voor de homofiele mens'.

Geheime Opening

In Brief aan mijn Bank keert God terug op aarde in de gedaante van een ezel, "hoogstens in staat een paar lettergrepen te formuleren, miskend en verguisd en geranseld." In Nader tot U ging Reve nog een stap verder en beschreef hij hoe God bij hem zou aanbellen. Vervolgens zou hij Hem "drie keer achter elkaar langdurig in Zijn Geheime Opening bezitten." SGP-parlementslid Van Dis stelde Kamervragen en drong aan op vervolging.

Wat schreef Reve precies?

Gerard reve schreef twee keer over God in de gedaante van een ezel:
"Maar het liefst zijn hier de ezels. Dat zijn zulke schatten! Maar ze hebben het heel hard. Ik geef ze altijd mijn suiker, want die gebruik ik niet als ik op terrassen koffie drink. Als God zich opnieuw in Levenste Stof gevangen geeft, zal Hij als Ezel terugkeren, hoogstens in staat een paar lettergrepen te formuleren, miskend en verguisd en geranseld, maar ik zal Hem begrijpen en meteen met Hem naar bed gaan, maar ik doe zwachtels om Zijn hoefjes, dat ik niet te veel schrammen krijg als Hij spartelt bij het klaarkomen. Ach, soms smelt je hart, als je een ezel ziet met een ezelsveulen - wie dat ziet en dan nog God zou kunnen loochenen, dat is onbegrijpelijk."
Gerard Reve in Brief aan mijn Bank

"En God Zelf zou bij mij langs komen in de gedaante van een eenjarige, muisgrijze ezel en voor de deur staan en aanbellen en zeggen: "Gerard, dat boek van je – weet je dat ik bij sommige stukken gehuild heb?" "Mijn Heer en mijn God! Geloofd weze Uw Naam tot in alle Eeuwigheid! Ik houd zo verschrikkelijk veel van U", zou ik proberen te zeggen, maar halverwege zou ik al in janken uitbarsten, en Hem beginnen te kussen en naar binnen trekken, en na een geweldige klauterpartij om de trap naar het slaapkamertje op te komen, zou ik Hem drie keer achter elkaar langdurig in Zijn Geheime Opening bezitten, en daarna een present-eksemplaar geven, niet gebrocheerd, maar gebonden – niet dat gierige en benauwde – met de opdracht: 'Voor De Oneindige. Zonder Woorden'."
Gerard Reve: Nader tot U

Smalende godslastering

Het kwam tot een rechtszaak op grond van de 'smalende godslastering' van Reve. Uiteindelijk werd Reve in 1968 door de Hoge Raad vrijgesproken. Dat betekende rehabilitatie van de schrijver die toen net tot de katholieke kerk was toegetreden. Een jaar later ontving hij de P.C.-Hooftprijs.

Quote

De meest fundamentalistische religieuzen staan in de regel niet bekend om hun gevoel voor humor.

Religieuze intolerantie toen en nu

De uitspraak in het Ezelproces werd een juridisch en artistiek hoogtepunt. In de korte Radio Doc - 50 jaar na het Ezelproces blikt Tom Rooduijn terug op het proces, waar hij eerder een documentaire over maakte voor Het Spoor Terug. Ook kijkt hij vooruit op de televisiedocumentaire Het is gezien die hij samen met Erik Lieshout maakte en die in oktober door de NTR wordt uitgezonden.

In Het is gezien kijkt jurist Ulli Jessurun d’Oliveira terug op het Ezelproces, dat hij 1968 van dichtbij volgde. De uitspraken die Reve in 1968 deed, zouden volgens de geïnterviewden in de documentaire in deze tijd niet meer kunnen, daarvoor is de 'religieuze intolerantie' te sterk afgenomen. "De meest fundamentalistische religieuzen staan in de regel niet bekend om hun gevoel voor humor", aldus cabaretier Hans Teeuwen, een van de geïnterviewden.

Meer controversiële uitspraken van Reve

Eerder maakte Tom Rooduijn een Radio Doc over de samenwerking tussen Reve en regisseur/producer Rob Touber voor het televisieprogramma De Grote Gerard Reve Show (1974). Daarin waren zeer controversiële opmerkingen van Reve over de komst van Surinamers naar Nederland te horen. Ook deze uitspraken zorgden destijds voor een rel.

Het Ezelproces in beeld en geluid

Zaterdag in Met het Oog op Morgen aandacht voor Radio Doc – 50 jaar Ezelproces
Zondag om 21.00 op NPO Radio 1: Radio Doc – 50 jaar Ezelproces van Tom Rooduijn en Berry Kamer, waarin de gewraakte teksten van Reve worden voorgelezen door Reve-vertolker Thom Hofmann.

De televisiedocumentaire Het is gezien van Erik Lieshout en Tom Rooduijn wordt in oktober 2018 uitgezonden door de NTR. Daarin uitspraken van Hans Teeuwen, Mano Bouzamour, Kristien Hemmerechts, Tom Lanoye en Anton Dautzenberg over de vrijheid van expressie.
De documentaire gaat maandag 2 april in première in het Ketelhuis in Amsterdam.
Woensdag 11 april is er ’s avonds om 8.00 uur een vertoning in De Balie in Amsterdam met debat na.

De tweedelige radiodocumentaire over het Ezelproces is in 2012 uitgezonden door het VPRO-programma OVT (Deel 1 en Deel 2). Hij is ook te beluisteren via onze Podcast Tijdlijn, waarin uitzonderlijke interviews, reportages en documentaires worden opgediept uit het radio-archief en worden gelinkt aan de actualiteit.

Ster advertentie
Ster advertentie
Minder uitleg Meer uitleg

Cookies op NPO Radio 1

NPO Radio 1 gebruikt Functionele en Analytische cookies voor websites optimalisatie en metingen. Geef voor andere cookies je voorkeuren op.

Meer uitleg

Waarom cookies?

De Nederlandse Publieke Omroep plaatst specifieke cookies om het gebruiksgemak voor bezoekers te vergroten. Ze helpen in functionaliteit en zijn bedoeld om inzicht te krijgen in de werking en effectiviteit van de websites.

Hiermee kunnen we de bezochte website zo gebruiksvriendelijke en interessant mogelijk maken voor de bezoeker. Hierbij worden geen gegevens verzameld die gebruikt kunnen worden om individuele gebruikers te volgen.

Functionele cookies

Cookies die er voor zorgen dat deze website naar behoren functioneert

De websites van de Nederlandse Publieke Omroep gebruiken cookies om er voor te zorgen dat onze websites naar behoren werken. Zo gebruiken wij cookies voor:

  • het onthouden van informatie die je invult op de verschillende pagina’s, zodat je niet steeds al je gegevens opnieuw hoeft in te vullen
  • het doorgeven van informatie van de ene pagina aan de volgende pagina, bijvoorbeeld als er een lange enquête wordt ingevuld of als je veel gegevens moet invullen bij een online bestelling
  • het opslaan van voorkeuren, zoals de taal, locatie, het gewenste aantal te tonen zoekresultaten, etc.
  • het opslaan van instellingen voor een optimale videoweergave, zoals de gewenste buffergrootte en de resolutiegegevens van je scherm
  • het uitlezen van je browserinstellingen om onze website optimaal op je beeldscherm te kunnen weergeven
  • het opsporen van misbruik van onze website en diensten, door bijvoorbeeld een aantal opeenvolgende mislukte inlogpogingen te registreren
  • het gelijkmatig belasten van de website, waardoor de site bereikbaar blijft
  • het aanbieden van de mogelijkheid om inloggegevens op te slaan, zodat je die niet elke keer opnieuw hoeft in te voeren
  • het mogelijk maken om te reageren op onze websites

Analytische cookies voor Webstatistieken

Cookies waarmee wij het gebruik van de website kunnen meten.

Om te bepalen welke onderdelen van de website het meest interessant zijn voor onze bezoekers, proberen wij continu te meten met behulp van de software van AT Internet hoeveel bezoekers er op onze website komen en welke onderdelen van de website het meest bekeken worden. Hiervoor gebruiken wij cookies.

Cookies gezet doorAT Internet bevatten alleen een uniek nummer en zijn NPO-specifiek, deze worden niet gebruikt om NPO-bezoekers buiten de NPO-sites te volgen. JavaScript zorgt ervoor dat metingen niet gecached kunnen worden zodat we een herhaalde page-view kunnen tellen.

Het is onderdeel van de (wettelijke) taak van de Nederlandse Publieke Omroep om te rapporteren over onze prestaties. Daarvoor is het nodig om webstatistieken bij te houden. Ook nemen wij deel aan het landelijke internetbereikonderzoek NOBO/Vinex. Hiervoor gebruiken wij cookies, zodat wij de browser kunnen herkennen en op die manier het aantal bezoekers aan onze websites kunnen meten.

Van de informatie die wij zo verzamelen worden statistieken gemaakt. Deze statistieken geven ons inzicht in hoe vaak onze webpagina's bezocht worden, waar bezoekers de meeste tijd doorbrengen, enzovoort. Hierdoor zijn wij in staat structuur, navigatie en inhoud van de website zo gebruiksvriendelijk en optimaal mogelijk te maken. De statistieken en overige rapportages kunnen wij niet herleiden tot personen.

Wij gebruiken cookies voor:

  • het bijhouden van het aantal bezoekers op onze webpagina\’s
  • het bijhouden van de tijdsduur die elke bezoeker doorbrengt op onze webpagina’s, bezoekers zijn niet uniek te identificeren
  • het bepalen van de volgorde waarin een bezoeker de verschillende pagina’s van onze website bezoekt
  • het beoordelen welke delen van onze site aanpassing behoeven
  • het optimaliseren van de website

Sociale Media cookies

Cookies om de inhoud van onze website te delen via social media

De artikelen en video’s die je op onze website bekijkt, kun je door middel van buttons delen via social media. Voor het functioneren van deze buttons wordt gebruik gemaakt van social media cookies van de social media partijen, zodat deze je herkennen op het moment dat je een artikel of video wilt delen.

Deze cookies maken het dus mogelijk dat

Bij Social Media sites Ingelogde gebruikers, bijvoorbeeld Twitter of Facebook, het mogelijk is sommige inhoud van onze website direct te delen op die sites. Voor de cookies die de social medianetwerken plaatsen en de mogelijke data die zij hiermee verzamelen, verwijzen wij ook naar de verklaringen die deze partijen op hun eigen websites daarover geven; zie de links hieronder. Let op dat deze verklaringen regelmatig kunnen wijzigen. NPO heeft daar geen invloed op.

  • Facebook (https://www.facebook.com/policies/cookies/)
  • Google+ / Youtube (https://policies.google.com/privacy?hl=nl)
  • Twitter (https://twitter.com/en/privacy)
  • Instagram (https://help.instagram.com/1896641480634370?ref=ig)

Cookie-instellingen aanpassen en meer informatie

De cookie-instellingen voor deze website zijn te allen tijde naar je persoonlijke voorkeur te wijzigen. De pagina waarop je deze instellingen kunt wijzigen is te bereiken via deze link Cookie instellingen. Hier is ook gedetailleerde informatie vinden over welke cookies we specifiek plaatsen.

  • Ik wil sociale media koppelingen zoals Facebook berichten en YouTube video’s kunnen zien op deze site:

    Hiermee sta je het plaatsen van cookies door sociale medianetwerken toe. Deze netwerken kunnen je volgen en je internetgedrag gebruiken voor andere doeleinden buiten de NPO om.