'Wit privilege is de evenknie van institutioneel racisme'

{podcast audio="155624" caption="Jortcast #235 - Wit privilege" }

"Moet ik mij als witneus schuldig voelen over iets?", wil presentator Jort Kelder weten. "Dat weet ik niet", antwoordt M’charek, hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam. "Dat is het individuele niveau, dat is het niveau waar de discussie nu steeds naar toe getrokken wordt. Wit privilege gaat over een identiteit die onzichtbaar is, het is vanzelfsprekend. De manier waarop we de maatschappij hebben ingericht, is bedoeld voor de witte mensen."

Racistische connotatie

"Ik vind het al raar dat ik nu wit genoemd wordt", zegt Jort Kelder. "Er zit ook een racistische connotatie in dat ik nu benoemd word op mijn huidskleur, dat gebeurde nooit."

"Dat klopt", antwoordt M’charek, "daar heb je gelijk in. Maar dat is precies wat zwarte mensen voortdurend hebben. Dus in die zin is het ongemak dat je voelt een reflectief moment. En dat is heel productief en heel goed voor de samenleving. Maar dan moet het verder gaan, dat het dus niet gaat om individuele ervaringen en gevoeligheden maar om hoe wij deze samenleving hebben ingericht."

'Wij witjes'

"Wit privilege is de evenknie van institutioneel racisme", vervolgt M’charek. Het ene kan niet bestaan zonder het andere.

"Wat zouden de zwarten zelf kunnen doen, moeten zij ook iets doen of moeten wij alleen maar schakelen, wij witjes?" vraagt Jort Kelder. "De zwarte doet voortdurend wat, die is voortdurend bezig om veranderingen teweeg te brengen."

Ras bestaat niet

M’charek is in haar onderzoek veel bezig met het menselijk DNA en dan vooral met de forensische toepassingen. "Ras bestaat niet, in ieder geval biologisch niet", zegt zij. "We zijn al honderden jaren bezig met onze biologische verschillen maar we zijn echt voor 99,9% genetisch gelijk aan elkaar. Er zijn natuurlijk verschillen en die verschillen doen ertoe, ze zijn belangrijk. Maar genetische verschillen vallen zelden samen met sociale categorieën."

"Dat is precies het gevaar van het discours en het taalgebruik over ras. Het is echt een probleem om op basis van onze genen over ras te praten. Het gevaar bestaat dat we genetische verschillen tot raciale verschillen maken. Dat we raciale verschillen biologisch proberen te verklaren." M'charek bedoelt daarmee het lijkt alsof er biologische verklaring is voor sociale verschillen wanneer je genetische verschillen aan een ras toekent.

M’charek verduidelijkt dit met het feit aan dat er in de Verenigde Staten vooral veel zwarte mensen Covid-19 kregen. Dan kun je zeggen: ze krijgen het omdat ze zwart zijn, maar hun genen voor huidskleur hebben er niks mee te maken. Ze krijgen het omdat ze in een sociale en economische achtergestelde positie leven.

Beetje gezellig

"Hoe houden we deze discussie een beetje gezellig, hoe houden we het binnen de vangrails, dat we wel ons leven beteren maar dat het ons niet zo door de strot geduwd wordt?", vraag Jort Kelder.

"We moeten wat er nu gebeurt heel serieus nemen. We moeten samen een manier vinden om over onze posities te praten, want we hebben geen gesprek over ras en racisme. Het is voortdurend zoeken naar polarisatie, wat er nu gebeurt."

"Het is heel belangwekkend dat premier Rutte heeft gezegd dat hij iets heeft geleerd de afgelopen jaren. Want eerder kwam die polarisatie ook van de grote partijen. Laat het debat een keer beginnen, want we lopen als Nederland wel achter", zegt M’charek.