Moeten de straffen in het jeugdstrafrecht omhoog?

De daders kregen alle drie de maximale straf: een of twee jaar jeugddetentie plus jeugd-tbs. De ouders vinden dat te weinig, zegt de vader van Nick, Dirk Jan Bood: "Het is heel raar als je kind wordt vermoord en de dader is een jaar later weer vrij. Een jaar en PIJ is het maximale. Bij goed gedrag loop je na drie jaar alweer vrij rond. Terwijl wij levenslang hebben." PIJ staat voor Plaatsing in een Inrichting voor Jeugdigen.

De hoogleraren Mariëlle Bruning en Peter van der Laan begrijpen de frustratie, maar vinden ook dat het jeugdrechtsysteem goed in elkaar zit en genoeg mogelijkheden biedt om stevig te straffen. Bruning: "De behandelmaatregel PIJ (jeugd-tbs) is een heel zware maatregel."

Van der Laan: "Ik ken geen enkel zwaar delict door minderjarigen gepleegd, waar geen jeugd-tbs is opgelegd."

In de tekst bij de petitie schrijven de ouders: "Wij als ouders hebben er onze missie van gemaakt de duur van de jeugddetentie omhoog te krijgen. Wij hopen dat iedereen in Nederland ons wil steunen bij deze missie. We hebben al gesprekken gevoerd met een aantal Tweede Kamerleden."

De petitie staat sinds gisteren online en was rond 20.00 uur vandaag ruim 35.000 keer ondertekend. Daarin pleiten ze voor gevangenisstraffen van twee tot maximaal vijf jaar voor 14- tot 18-jarigen, "zodat de rechter zelf gradaties aan kan brengen, naar de aard van het delict. Nu heeft een rechter geen keus."

De huidige straffen

Kinderen van 14 en 15 kunnen maximaal een jaar jeugddetentie krijgen. Bij kinderen van 16 en 17 is dat twee jaar. Een rechter kan ook een PIJ-maatregel (Plaatsing in een Inrichting voor Jeugdigen) opleggen. Die maatregel staat bekend als jeugd-tbs. Die maatregel kan maximaal 7 jaar duren. In een uitzonderlijk geval kan de PIJ-maatregel worden omgezet in tbs voor volwassenen. Daarnaast kan een rechter ervoor kiezen om een 16- en 17-jarige verdachte volgens het volwassenenstrafrecht te berechten.

Hoogleraar Peter van der Laan van de Vrije Universiteit, die zich al jaren bezighoudt met jeugdzorg en jeugdstrafrecht, begrijpt dat nabestaanden van kinderen die door minderjarigen zijn vermoord de straffen veel te laag vinden. "Het is logisch dat veel mensen zeggen dat de straffen aan de lage kant zijn. Dat soort geluiden hoor je geregeld vanuit nabestaanden en politici."

Toch is hij geen voorstander van zwaardere straffen. "Het idee dat nabestaanden met langere straffen genoegdoening krijgen, is niet 1-2-3 gezegd. Het gevoel van verlies is daarmee niet weg te krijgen."

Meer oog voor slachtoffers

Ook Mariëlle Bruning, hoogleraar jeugdrecht aan de Universteit Leiden, vindt het goed dat het jeugdstrafrecht vooral pedagogisch is ingericht vanuit het principe dat ieder kind een tweede kans verdient. "Het jeugdstrafrecht is primair gericht op de minderjarige verdachte en de pedagogische belangen staan voorop, meer dan in zaken tegen volwassenen."

Maar ze denkt ook dat er in de rechtszaal meer oog kan zijn voor slachtoffers en nabestaanden. "Misschien moeten we toch nog eens heel goed kijken hoe de rechten van slachtoffers in jeugdstrafzaken voldoende tot hun recht komen."

Hersenen nog in ontwikkeling

Van der Laan noemt ook de tweede kans voor jonge daders van groot belang. "De hersenen van een kind zijn nog in ontwikkeling. Je kunt ze een daad niet volledig toerekenen. Ook kunnen 16- en 17-jarigen volgens het volwassenenstrafrecht worden vervolgd."

In het verleden was het jeugdstrafrecht nog terughoudender. Tot 1995 kon er maximaal zes maanden jeugddetentie worden opgelegd. En sinds 2014 kan een jeugd-tbs in een zeer uitzonderlijk geval worden omgezet in tbs voor volwassenen. Van der Laan: "In theorie kan dat levenslang zijn."

Bruning beaamt dat en zegt ook dat dat nodig kan zijn voor een heel klein groepje jongeren dat heel gevaarlijk is. "Zij zijn een hoge uitzondering, maar voor hen moet er de mogelijkheid zijn om ze zwaar te bestraffen."