Buitenland

Podcast De Dag presenteert: Het Bondgenootschap

foto: NOSfoto: NOS

Nieuws
Podcast De Dag presenteert: Het Bondgenootschap

In aanloop naar het 75-jarig jubileum van de NAVO en de mogelijke benoeming van Mark Rutte als secretaris-generaal hoor je deze week in podcast De Dag een vijfdelige serie over de NAVO. We spreken met betrokkenen en deskundigen, gaan op reportage en iedere dag lichten we één van de bondgenoten apart uit. Door de oprukkende beweging van Rusland, en een mogelijk terugtrekkende beweging van de VS, staat het bondgenootschap onder druk. Je zal er de baas maar van zijn.

#1555 - Het Bondgenootschap, afl. 1: Bondgenoten - De Dag

Aflevering 1: Bondgenoten

Op 4 april 1949 werd in Washington het Noord-Atlantisch Verdrag getekend, met Nederland als één van de twaalf grondleggers. Minister van Buitenlandse Zaken Dirk Stikker zette namens Nederland zijn handtekening. Zijn zoon, Allerd Stikker (96), vertelt hoe zijn vader was gevormd door de verschrikkingen van de oorlog. Het belang van een organisatie die vrijheid, veiligheid en bescherming biedt, werd door hem en de andere lidstaten diep doorvoeld. Hoogleraar Militaire geschiedenis Jan Hoffenaar zet uiteen hoe het bondgenootschap zich door de jaren ontwikkelde, uitbreidde tot 32 lidstaten en nu geconfronteerd wordt met een oorlog aan de grenzen van haar grondgebied. Ondertussen lijkt steun van de belangrijkste bondgenoot, de VS, niet meer vanzelfsprekend. Hoe sterk is het bondgenootschap nog? Amerika-correspondent Rudy Bouma gaat naar plek waar het NAVO-verdrag in 1949 werd getekend, en we bellen met NAVO-correspondent Kysia Hekster over de jongste telg aan de NAVO-boom: Zweden.

#1556 - Het Bondgenootschap, afl. 2: De vijand - De Dag

Aflevering 2: De vijand

De NAVO werd opgericht om bescherming te bieden tegen de gemeenschappelijke vijand: de Sovjet-Unie. Maar ook het grootste land uit die voormalige unie, Rusland, heeft een gemeenschappelijke vijand: de NAVO. Onder president Poetin is dat vijandsbeeld de afgelopen jaren geradicaliseerd. Keerpunt in Poetins opstelling was een veiligheidsconferentie in München in 2007 en een NAVO-top in Boekarest een jaar later in 2008. Jaap de Hoop Scheffer was destijds secretaris-generaal en vertelt hoe hij de toenemende Russische dreiging persoonlijk heeft ervaren. “Ik kreeg een grote hakbijl cadeau.” Rusland-correspondent Geert Groot Koerkamp zet uiteen waar de bron van Poetins frustraties ligt en hoe de uitbreiding van de NAVO in Rusland wordt beleefd. Jeroen de Jager is in de NAVO-bunker in Limburg van waaruit de Russen tijdens de Koude Oorlog 24/7 in de gaten werden gehouden en met Kysia Hekster lichten we bondgenoten Estland, Letland en Litouwen (de Baltische Staten) uit.

Podcast De Dag

Elke werkdag biedt Elisabeth Steinz of Marco Geijtenbeek je twintig minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Reageren? Mail dedag@radio1.nl.

#1557 - Het Bondgenootschap, afl. 3: De NAVO in actie - De Dag

Aflevering 3: de NAVO in actie

Het beroemde artikel 5 van het NAVO-verdrag, 'een aanval op één is een aanval op allen', trad maar één keer in de geschiedenis van de NAVO in werking. Dat was na de aanslagen van 11 september 2001. Er volgden twee decennia aan NAVO-missies in Afghanistan. Oud-militair Martijn Kitzen ging voor de NAVO naar Afghanistan. Hij vertelt hoe hij begin twintig was ten tijde van 9/11 en, net zoals zowat iedereen in het Westen er diep van overtuigd was dat er iets moest gebeuren om onze veiligheid te waarborgen. Nu staat hij als docent aan de Nederlandse Defensie Academie voor studenten van diezelfde leeftijd – en dus nog niet geboren tijdens de aanslagen. Hij moet hen uitleggen hoe groot dat moment was.

Maar de missies in Afghanistan zijn niet de eerste keer dat de NAVO in actie is gekomen. In de jaren negentig werd er voor het eerst actief oorlog in voormalig Joegoslavië, waar een burgeroorlog woedde tussen etnische groepen. F-16-vlieger Marcel Duijvestijn voerde bombardementen als onderdeel van een missie boven Bosnië en later Kosovo. Die missie hielp een einde maken aan die oorlog op het Europese continent. Mattijs van de Wiel zocht hem voor deze serie op, op luchtmachtbasis Volkel. Met Duitsland-correspondent Chiem Balduk bespreken we bondgenoot Duitsland, die volgens Martijn Kitzen lang met scheve ogen is aangekeken binnen het bondgenootschap omdat ze hun nek in militair opzicht nooit wilden uitsteken. Nu is dat helemaal anders.

#1558 - Het Bondgenootschap, afl. 4: Twee procent - De Dag

Aflevering 4: Twee procent

'Twee procent' is misschien wel de meest besproken term binnen de NAVO. Amerika dringt er al decennia op aan dat Europese bondgenoten meer gaan uitgeven aan defensie, maar met de mogelijke terugkeer van Donald Trump als president staat de discussie onder hoogspanning. Hij zegt dat de VS bondgenoten niet zal verdedigen als ze niet genoeg betalen. Splijt de twee procent het bondgenootschap in tweeën? NAVO-correspondent Kysia Hekster vertelt hoe de NAVO-norm is ontstaan en hoe de financiële politiek van de NAVO achter de schermen werkt. Mattijs van de Wiel ziet waar het geld naartoe gaat. Op de kazerne in Eibergen komen militairen van de NATO Responce Force terug van een grote oefening in Tsjechië en worden vrachtwagens en tenten schoongemaakt. Generaal Tak legt uit waarin geïnvesteerd wordt en wat dat voor de slagkracht van de NAVO betekent.

Maar is het investeren in oorlogsmateriaal en het opzetten van een oorlogseconomie wel de juiste richting? Pacifist Reinoud Doeschot vindt van niet. Met Poetin kun je niet praten, erkent hij, maar de focus zou veel meer moeten liggen op het creëren van een weerbare samenleving.

En met VS-correspondent Rudy Bouma lichten we de bondgenoot uit die het middelpunt vormt van de discussie over geld: de VS. Is een mogelijk vertrek van de Amerikanen uit de NAVO echt aan de orde?

#1559 - Het Bondgenootschap, afl. 5: De baas - De Dag

Aflevering 5: De baas

Wordt hij het of wordt hij het niet? Al maanden gaat het over Mark Rutte als mogelijk de volgende secretaris-generaal van de NAVO. Hij zoude vierde Nederlander op die post worden. Wat staat hem dan te wachten? Directeur van de Atlantantische Commissie Anna van Zoest vertelt hoe de functie van NAVO-baas door de jaren veranderd is. Waar de rol vroeger nog wel door een oud-minister kon worden vervuld, moet het tegenwoordig een voormalig regeringsleider zijn. En het is volgens haar geen toeval dat Nederland al drie mensen leverde.

Jaap de Hoop Scheffer vervulde de functie van 2004 tot 2009 en weet nog goed hoe zijn eerste werkdag eruit zag. Aan de Nederlands-Belgische grens, onderweg naar het NAVO-hoofdkwartier in Brussel, werd hij overdragen aan de Belgische veiligheidsdienst, die tot het einde van zijn functie als secretaris-generaal niet meer van zijn zijde is geweken. Hij vertelt wat de functie inhoudt en hoe het bondgenootschap bij elkaar kan worden gehouden in moeilijke tijden. Allerd Stikker (96) haalt herinneringen op aan het leven van zijn vader, Dirk Stikker, de eerste Nederlandse NAVO-baas, en wat daar allemaal bij kwam kijken.

NAVO-correspondent Kysia Hekster loopt een dag mee met de hoogste militair van de NAVO, Rob Bauer, de rechterhand van de secretaris-generaal. Hij leidt met militaire precisie een samenwerking van 32 legers. De overleggen daarover in Brussel zijn staatsgeheim. En tot slot lichten we nog één keer een bondgenoot uit. Vandaag: Nederland.