Wat als ons internet het niet meer doet?

Met één schep in de grond legt een vrouw heel Armenië plat. Ze doorklieft een kabel en vijf uur lang zitten meer dan drie miljoen inwoners verstoten van enige verbinding. Zelfs tv-uitzendingen vallen stil, door een vrouw die dacht waardevol koper te hebben gevonden. En dit soort dingen gebeuren vaker. Een vissersboot voor de kust van West Afrika gooit een anker uit, trekt vermoedelijk een kabel stuk en haalt daarmee heel Mauritanië twee dagen van net, in buurtlanden vertraagt de snelheid. En zelfs in Nederland kan een graafmachine die net verkeerd hapt zo een straat of wijk platleggen.

Thuiswerkafhankelijkheid

We zijn behoorlijk afhankelijk geworden van internet. Zeker nu. Door alle thuiswerkende Nederlanders die videobellen en ‘s avonds Netflix aanzetten halen we records in datagebruik. Sinds eind maart stroomt er op piekuren meer dan 8 terrabite per seconde door het internetknooppunt AMSix bij Amsterdam. Dat is evenveel data als wanneer heel Utrecht tegelijk een zware film gaat streamen. Dat hebben netbeheerders voor de coronacrisis nooit meegemaakt.

Dus wat als internet knapt? Dan kan het flink mis gaan. Dat gebeurde bijvoorbeeld al in het klein in Limburg, waar eind vorig jaar hackers toesloegen. Bendes gijzelden bestanden van de universiteit van Maastricht, het netwerk ging plat en als gevolg functioneerde heel veel niet meer. Slagbomen van parkeergarages bleven omhoog staan, deuren van gebouwen konden niet meer open. Printers faalden, e-mail was onbereikbaar en dat laatste had zelfs gevolgen voor bijvoorbeeld een medewerker die in het buitenland zat en niet meer bij zijn email met vliegtickets kon. 'Hoe kom ik nu weer terug?', vroeg hij in een noodoproep aan de helpdesk.

Je komt terecht in de jaren negentig, merkte ook Tessa Schotman, student en secretaris bij de Maastrichtse studievereniging MS Pulse. In de ruimte van haar studievereniging, vol flessen frisdrank, toont ze een kluisje met cashgeld. Tijdens de hack was dit het enige betaalmiddel waarmee studenten studiemateriaal konden kopen. Een kerstgroet mailen naar de leden zat er ook niet in. 'We hebben maar postkaarten verstuurd', zegt ze. Geschreven met de hand. En hoe kom je bij je telefoonnummers en adressen? Een verdieping hoger bleek het geheugen van een conciërge van grote waarde. Hij had een hoop contactgegevens nog, in zijn hoofd.

Ook Johannes Boonstra, directeur van onderzoeksinstelling Wetsus in Leeuwarden, leerde zijn les op de harde manier. De kabels bleven heel, maar in zijn bedrijf braken wel begin dit jaar hackers in, versleutelden bestanden en eisten losgeld in ruil voor de toegang tot de data. Niets werkte meer. 'Mensen gingen maar hun bureau's opruimen', blikt hij terug. Er moesten veel papierbakken bij, want wat kon je anders nog? Ondertussen was veel waardevolle data kwijt en alleen door te betalen zou het terugkomen.

Welke sporen laat jij achter op het web?

Op de tribune zitten bij een voetbalwedstrijd, een glaasje water drinken, je computer niet goed afsluiten: het lijkt misschien onschuldig. Tot je je realiseert dat het allemaal elementen zijn die kwaadwillenden kunnen gebruiken om je identiteit te achterhalen. NPO Focus brengt in kaart welke sporen je zoal achterlaat.

Ten einde raad besloten ze dat maar te doen. Maar dan moet je onderhandelen met hackers die het Engels beroerd meester zijn. Erg ongemakkelijk, vertelt Boonstra midden in zijn pand tegen presentatrice Elisabeth van Nimwegen. Dagen gingen voorbij met slechte communicatie. En toen het bedrijf uiteindelijk had betaald (ook in bitcoins), vroeg de dader doodleuk ineens om nog meer geld. Van zo iemand ben je dan totaal afhankelijk, verzucht Boonstra. Hij trok daar de grens. Hij hoefde niet nog meer te betalen, kreeg de bestanden terug, nam maatregelen om niet meer zo kwetsbaar te zijn bij een inbraak. En neemt nu de balans op. Je netwerk plat is erg, zegt hij. Maar afhankelijk zijn van ongrijpbare criminelen is nog erger. 'Met de kennis van nu had ik niet betaald.'

Het wetenschapsprogramma De Kennis van Nu gaat woensdag over de kwetsbaarheid van ons internet. NPO2, 22.15 uur.

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Dagelijks tussen 17.00 en 18.30 uur in Nieuws en Co
Iedere werkdag van 02.00 tot 04.00 uur in Focus
En wanneer je maar wil in podcast Focus Wetenschap