God of oerknal: waarom niet allebei?

Wat is het toch met toeristische, mediterrane pleintjes in december? Mensen, winkels en horeca lijken in sluimerstand te verkeren. De drukte van het afgelopen toeristenseizoen is bijna vergeten. Het nieuwe seizoen lijkt nog ver weg. Het Plazza della Liberta is hier geen uitzondering op. Weemoedig ligt het erbij, dit plein in het Italiaanse Castel Gandolfo, 25 kilometer ten zuidoosten van Rome. Beroemd vanwege het pandje aan de kop van het plein: het Palazzo Apostolico, al eeuwen het zomerverblijf van vele pausen, hier in de koele Albanese heuvels. Dan steekt plots een opvallend energieke man met licht verende tred het plein over: de sterrenkundige Guy Consolmagno (1952).

Joekels van koepels

Je verwacht ze op een universiteitscampus, in de woestijn misschien, maar als allerlaatste boven op de pauselijke residentie: twee joekels van koepels met daarin telescopen. Wat moet paus Franciscus met een sterrenwacht op z’n dak? Een vraag bij uitstek voor Consolmagno, een van de hoofdpersonen uit de VPRO-serie The Mind of the Universe. Want hij is niet alleen een gerespecteerd sterrenkundige met een doctorstitel van de universiteit van Arizona. Hij is ook jezuïet – broeder Guy – én hoofd van de Vaticaanse sterrenwacht. In naam van Franciscus, maar in volledige vrijheid, doen hij en elf andere jezuïet-astronomen wetenschappelijk onderzoek naar donkere materie, quasars en ander kosmisch natuurgeweld. "Met de bouw van de Specola Vaticana in 1891 wilde paus Leo XIII benadrukken dat Rome noch ‘de vriend van het obscurantisme’ is, noch ‘de vijand van wetenschap en vooruitgang’", zegt de jezuïet-astronoom.

Wetenschapper van de paus: Creationisten zijn wacko’s

Maar hoe rijm je wetenschap dan met het geloof dat de aarde pas zesduizend jaar oud is? Consolmagno wuift de vraag weg als een vervelend insect. "Creationisten, dat zijn wacko’s. Veel gelovigen zijn het er wel over eens dat het universum 13,8 miljard jaar geleden met de oerknal ontstond." Ik sputter wat over de Bijbel, Adam en Eva. "Prachtige poëzie", stelt hij. "Mooie verhalen met een symbolische waarde, maar ze leren ons niks over wetenschap." De oerknal, de evolutie van het universum en het leven, God heeft het volgens hem allemaal zo bedoeld. Het is zijn creatie. De Heer gaf het startsein – met de oerknal nemen we even aan – en kijkt sindsdien vanaf de zijlijn toe. Consolmagno wijst naar een marmeren plaat op een van de koepels. "Deum creatorem venite adoremu", staat erin gegraveerd. "Kom, laten we God de Schepper aanbidden."

"Mijn geloof vertelt me dát God het universum schiep. Wetenschappelijk onderzoek vertelt me hóe hij dat deed. Wetenschap is een vorm van aanbidding. Het brengt me dichter bij God."

Cosmic cappuccino

Consolmagno tikt op zijn Casio-horloge. Tien uur. Tijd voor het hoogtepunt van de dag. De hofastronomen van het Vaticaan leven volgens de monastieke traditie. Dus vindt niet alleen opstaan, eten en bidden, maar ook koffie drinken plaats op een vast, ritueel tijdstip. Links en rechts in de gang gaan deuren open. Broeder Bob, broeder Giuseppe en broeder Paul begeven zich richting keuken. Een luid gesis en diep gebrom komt ons tegemoet. Broeder Alessandro, gespecialiseerd in de evolutie van sterrenstelsels, draait aan de knoppen van een La Cimbali M24-koffiemachine. "In een vorig leven was Alessandro barista", grinnikt Consolmagno. Met engelengeduld maakt Alessandro zes hemelse cappuccino’s.

"Grazie!" Consolmagno neemt zijn koffie aan en strooit suiker over het melkschuim. "Wist je dat een cappuccino net het universum is? De suikerlaag is het waarneembare deel van het universum. De zwarte koffie is de donkere materie, het onzichtbare, mysterieuze spul dat ruim een kwart van het universum beslaat. En de witte schuimlaag de donkere energie die de rest van het universum vult en maakt dat het uitdijt." Dan glimlachend: "Early morning cosmology." Liefdevol omklemt hij nu met twee handen het koffiekopje, zet het aan zijn lippen en neemt een langzame teug. "Aaaaaaah!", klinkt het gelukzalig. "Dit is het absolute bewijs van de goedheid van de Heer."

The Mind of the Universe is zondag 9 juli rond 21:10 uur te zien op NPO2.