Hoe maken we de luchtvaart schoner?

Auto’s worden elektrisch, woningen gaan van het gas af en ook vliegtuigen moeten veranderen om de klimaateisen te halen. Zeker als na de coronacrisis de sector weer flink aantrekt. De EU wil de Europese luchtvaart in 2050 helemaal klimaatneutraal hebben, en zover is het nog lang niet.

Dus hoe gaan we dat doen? Niemand weet het precies, maar de eerste stapjes zijn al gezet. Zoals elektrisch vliegen. In een hangar bij Apeldoorn kun je twee schattig ogende sportvliegtuigjes vinden. Ze zijn klein en licht, instappen betekent een gerede kans je hoofd te stoten. Maar doe de stekker erin, laad de accu’s op en ze kunnen zeker vijftig minuten de lucht in.

Ze vliegen wat stiller dan de gewone vliegtuigen, al maakt de propeller nog steeds flink kabaal. En als ze met groene stroom zijn geladen reist het ook mooi duurzaam. Voor korte zakenvluchten zou het goed kunnen werken. Al is er een limiet, want de accu’s zijn nog zo zwaar en zo snel leeg, dat dit voorlopig geen vervanger zal zijn voor volle vluchten naar Ibiza.

Radicaal ander ontwerp

Die vakantiereizigers komen eerder terecht in een nieuw soort toestel, zoals de Flying-V die de TU Delft vorig jaar presenteerde. Een vliegtuig in de vorm van een V, wat zo’n radicaal ander ontwerp is dat zelfs de makers niet wisten of het wel goed van de grond zou komen. Toch maakte vorig jaar een schaalmodel de eerste, schommelende rondjes boven een Duits vliegveld, een van de spannendste momenten ooit van onderzoeker Malcolm Brown. Nu stort hij zich met enthousiasme op de verdere ontwikkeling.

'Hiermee vlieg je al 20% zuiniger,' vertelt hij staand bij het metergrote schaalmodel. Passagiers zitten in de vleugel zelf en er is geen romp, wat scheelt in weerstand. Dat betekende ook dat de ontwerpers moesten zoeken hoe je aan de veiligheidseisen voldoet, want reizigers moeten in geval van nood nog steeds allemaal snel aan één kant het vliegtuig kunnen verlaten. Maar het kan en je zult dit soort ontwerpen veel meer gaan zien, zegt Brown. Ook andere vliegtuigontwerpers broeden op nieuwe vormen om vliegen zuiniger te maken. ‘De vliegende buis zoals we die nu kennen is uitontwikkeld.’

Jammer alleen dat zelfs die futuristische modellen vaak een gewone straalmotor hebben die gewone kerosine verbrandt. Het lijkt maar niet te lukken dát te veranderen. Daarom is de hoop gevestigd op weer een andere optie: schone kerosine uit zonlicht – dat zo de vliegtuigtanks in kan. Dit jaar maakten Shell en KLM bekend al een vlucht te hebben gemaakt waarbij 500 liter van deze brandstof was bijgemengd.

Het is nog wel duur: in 2019 publiceerden de Nederlanders Oscar Kraan en Gert Jan Kramer een studie over de brandstof en stelden vast dat je rond de 5 euro betaalt voor een liter synthetische kerosine, tegen een kleine zeventig cent voor gewone kerosine uit olie. Daar is nog werk aan de winkel dus. En er is veel brandstof nodig: alleen al op Schiphol slurpen vliegtuigen elk jaar rond de vijf miljard liter kerosine hun tanks in.

Vraag blijft wat de reiziger van dit alles vindt. Willen we wel een vliegtuig zonder ramen en een duurder ticket? Experts hebben daar genoeg theorieën over, maar in de uitzending komen ook passagiers aan het woord. Dat vult het beeld goed aan. Een vrolijke jongen op Schiphol, koptelefoon nog om, heeft geen bezwaar tegen vliegen zonder raampjes, en meer betalen voor schoon vliegen wil hij ook wel. ‘Ook als het drie keer zo duur is?’ Hij lacht en kijkt veelbetekenend. ‘Dat weet ik niet.’

Een uitgebreidere versie van dit artikel verscheen in de VPRO Gids.