'We hadden zomaar kunnen verdwijnen': Frits Barend over het WK van '78

Hugo Borst begrijpt de beslissing niet helemaal. Waarom valt alleen Barend in de prijzen, en niet oud-collega Henk van Dorp? Die was tijdens het WK ook in Argentinië en maakte het mogelijk dat Barend de verhalen überhaupt kon schrijven.

Barend schetst de situatie. De opening van het WK stond op 1 juni om 16.00 uur op het programma, een donderdag. "Wie opent een evenement nou op een donderdag om vier uur? Dat was om te voorkomen dat journalisten naar het Plaza de Mayo zouden komen, waar de Dwaze Moeders waren." Zij protesteerden tegen de verdwijning van hun kinderen onder het bewind van juntaleider Jorge Videla, terwijl wereldkampioen West-Duitsland op dat moment de eerste groepswedstrijd speelde.

Van Dorp maakte de verhalen mogelijk

"Henk zat in het stadion, waardoor ik er naartoe kon. Bij het slotbanket ontstond tussen het eerste en tweede gerecht het idee om dictator Videla te interviewen." Voor zijn verhaal over de Dwaze Moeders krijgt Barend een onderscheiding. "Maar Henk heeft mij daartoe in staat gesteld. Ik zeg altijd: alles wat ik gedaan heb, heb ik mede aan Henk te danken."

Barend kreeg in juni van dit jaar al een onderscheiding voor zijn bijdrage aan het blootleggen van de misdaden van de Argentijnse junta in die tijd. Die werd door het Anne Frank Centrum en Argentinië uitgereikt ter gelegenheid van het jubileum van de bevrijding door de Dwaze Moeders, inmiddels veertig jaar geleden. De onderscheiding kwam volgens Barend als "een volslagen verrassing".

Hoeveel mensen destijds verdwenen of zijn vermoord, is nooit opgehelderd. "Men schat dat het er minimaal dertigduizend waren. En je weet: er zijn ook mensen uit vliegtuigen gegooid, boven de rivier."

Hoe verzamelde Barend de moed om af te stappen op juntaleider Videla, een gevaarlijke man? "Je hebt dan blijkbaar de adrenaline van een topsporter. Achteraf gezien denk ik: ik lijk wel gek dat ik dat gedaan heb. Ik had zo kunnen verdwijnen. Er kwamen agenten op me af, ik werd gezien als een provocateur." Barend kwam er later achter dat de Argentijnse televisie hem aanduidde als staatsgevaarlijk. "Ik ben op Videla afgestapt en realiseerde me niet dat dat heel gevaarlijk was."

'Nu zal niemand ons ooit meer zien'

Het had slechter kunnen aflopen, beseft Barend. Zijn fotograaf, Bert Nienhuis, had zijn paspoort in zijn jas laten liggen. "In zulke landen laat je nooit je papieren achter. Dus we konden het land ook niet uit, we hebben ontzettende tegenwerking gehad van de ambassadeur."

Barend en Nienhuis vertrokken uiteindelijk via de westelijke stad Mendoza naar Chili. "We hoopten dat we daar vrij konden zijn en niet gevolgd zouden worden”, zegt Barend. “Maar toen werden we het vliegtuig uit gehaald en zei ik tegen Nienhuis: nu zal niemand ons ooit meer zien."

Barend realiseert zich dat hij en Nienhuis "zomaar hadden kunnen verdwijnen", maar denkt dat zijn status als journalist heeft geholpen. "Dat is de bescherming van het WK voetbal. Als journalist geniet je van een zekere bescherming, denk ik."

'Ik kreeg op mijn donder als ik mijn huiswerk niet had gemaakt'

De reis naar Argentinië was voor Barend tweeledig: enerzijds volgde hij de verrichtingen van het Nederlands elftal, anderzijds wilde hij de misstanden in het land blootleggen. Daarvoor volgde hij drie maanden lang een cursus Spaans. Hij werkte in die tijd ook voor tijdschrift Vrij Nederland en presenteerde samen met Van Dorp het tv-programma FC Avondrood. "De cursus was van 7 uur ’s ochtends tot 1 uur ’s middags. Ik kreeg op mijn donder als ik de volgende ochtend mijn huiswerk niet had gemaakt."

45 jaar later gaat Barend voor negen dagen terug naar Argentinië. "Het is een gigantisch programma. Volgende week ga ik ook naar een voetbalwedstrijd. Vandaag is Boca Juniors – River Plate. Daar had ik eigenlijk naartoe gewild. Ik ben jaloers - mijn dochter zit daar straks. Weet je wat een kaartje kost? Je bent 400 dollar kwijt. Kaartjes zijn jaren van tevoren uitverkocht."