Oud-informateur Wallage: formatie wordt behoorlijk ingewikkelde opdracht

Wallage beschouwde de verkiezingen als een van "ongenoegen". De kiezers hebben laten doorschemeren geen vertrouwen meer in Den Haag te hebben. Volgens de oud-informateur ligt daar de uitdaging van een potentieel nieuw kabinet. "Het vertrouwen herstellen."

'Wortels van partijen zijn heel verschillend'

Dat wordt nog een hele uitdaging, een kabinet vormen. "As je kijkt naar wat voor type partijen hier om tafel gaan zitten, los van de positie van de VVD, beschouw ik dat als een behoorlijke ingewikkelde opdracht." Wallage doelt op PVV, BBB, NSC en ook de VVD.

Wallage ziet dat "de wortels van die partijen heel verschillend zijn". Zo vertelt hij dat de PVV de kost verdient met het aanjagen van angst en tegenstellingen in de samenleving en dat Omtzigt daarin een fundamenteel andere positie kiest door een nieuwe bestuurscultuur aan te jagen. De BBB is volgens Wallage "op de golven van het boerenprotest" opgekomen en niet te vergeten de VVD, "die zich moet afvragen of je na dertien jaar regeren en te zijn afgewezen door de kiezer zomaar kan aanschuiven".

Dit alles maakt het formeren een lastig proces. "Want de aard van de binding tussen die partijen vind ik een behoorlijke puzzel."

Migratiebeleid Geert Wilders

"PVV-leider Geert Wilders is groot geworden op basis van onbehagen", vertelt Wallage. Wilders zal daar zelf anders over denken, namelijk dat hij iemand is die naar het volk luistert. Wallage vraagt zich af of Wilders dat ongenoegen in de samenleving wel kan wegnemen. "Als je eerlijk een onderscheid maakt tussen asiel- en arbeidsmigratie. Dan heb je een kans om daar een oplossing in te vinden. Tot dusverre heeft de PVV asiel, integratie en arbeidsmigratie op één hoop geveegd."

Dat Wilders vaak het de woorden 'de Nederlander' in de mond neemt, suggereert volgens Wallage dat de mensen die van oorsprong niet in Nederland zijn geboren de schuld zijn van alle vraagstukken waar wij mee zitten. Dit speelt volgens de oud-informateur ook mee mogelijke moeilijke formatieproces. "Ik betwijfel of partijen die groot geworden zijn door de kont tegen de krib te gooien, in staat zijn de stap naar serieus besturen te nemen." Wallage voegt eraan toe Wilders die kans wel moet krijgen. "Want hij is heel groot geworden."

Pieter Omtzigt en Dilan Yeşilgöz

Dan ligt nog het vraagstuk van Pieter Omtzigt op tafel. Binnen zijn partij heerst namelijk onenigheid over het al dan niet samen regeren met Wilders. "Omtzigt heeft zich in het midden van de politiek gepositioneerd, met de instelling we buigen niet naar links of naar rechts. Als je dat doet en je gaat vervolgens voluit regeren met een extreemrechtse partij, dan loop je enorme risico's. Dat weet hij ook", vertelt de PvdA-prominent.

"Voor hem geldt, net als voor Yeşilgöz, dat de aard van de binding een lastig vraagstuk wordt." Want ook binnen de VVD-fractie "zijn behoorlijke verschillen van mening over wel of niet met de PVV".

Wallage denkt dat Yeşilgöz bezig is met een positie te vinden waarin zij een nieuwe rol kan opbouwen, waarin zij zich kan losweken van Mark Rutte. "Daar past haar opstelling wel bij van ik wil een rechts kabinet in het zadel helpen, maar ik wil ruimte houden om mijn eigen positie uit te bouwen. Dat is nu niet gelukt, maar dat moet we lukken als zij haar handen vrij kan houden."