Wanneer mag je 'rechtvaardig' een oorlog voeren?

Het gedachtengoed van de NAVO is gebaseerd op deze oude wijsheden en religieuze tradities, vertelt De Graaf. "Het is ontwikkeld vanuit de ervaring van alle grote, bloederige oorlogen van de geschiedenis."

Ultimum remedium

Oorlog voeren is bijna altijd een 'ultimum remedium', vertelt de hoogleraar: "Je moet eerst gaan praten, dan sancties, maar als niks meer helpt, kun je die stap zetten." Maar een rechtvaardige oorlog mag ook als je zelf wordt aangevallen of onderdrukt. Dit zei de oude, Griekse filosoof Aristoteles bijvoorbeeld ook, vertelt De Graaf: "Hij zei: het mag als je slavernij beëindigt, het mag niét als je zelf mensen tot slaaf wil maken." Bovendien mag volgens de traditie van 'de rechtvaardige oorlog' alleen een staat een oorlog uitroepen.

Nog een regel: er moet vooruitzicht op succes en duurzame vrede zijn, vertelt De Graaf, zei bijvoorbeeld kerkvader Augustinus: "Het moet de vrede voor alle partijen dichterbij brengen. Je moet geen oorlog voor korte termijnwinst voeren." Je moet een einddoel hebben, wat bijvoorbeeld een probleem was bij de oorlog in Afghanistan, waarvan niet helemaal duidelijk was wanneer de Verenigde Staten nu gewonnen hadden en de oorlog dus heel lang doorging.

In de oorlog zelf zijn er ook 'regels': niet onnodig lijden veroorzaken. "Je richt je altijd op combatants en niet op civilians", zegt De Graaf. Ook moedwillig het land kapot maken mag volgens de oude wijsheden niet. "In de Bijbel staat bijvoorbeeld dat je vruchtbomen niet mag omhakken of de grond met zout bestrooien", legt theoloog Stefan Paas uit.

Andere wang toekeren

De christelijke traditie wordt ook sterk bepaald door de oproep van Jezus dat je ook je andere wang moet toekeren als je geslagen wordt, en zelfs je vijanden moet liefhebben. Pleit dit niet voor pacifisme? "Die woorden van Jezus zijn als een ongemakkelijk steentje in je schoen, het blijft knagen als je het hebt over oorlog", zegt Paas.

Maar volgens Beatrice de Graaf gaan deze woorden van Jezus samen met het idee van rechtvaardige oorlog: "Die pacifistische traditie gaat vooral over de individuele keuzes die je maakt, het past ons niet om naast onze eigen wang ook de wang van de buurman toe te keren." Paas sluit zich hierbij aan: "Je maakt van de staat dan een christen. Kerkvader Ambrosius wees er al op dat geweld geoorloofd is als je opkomt voor de zwakkeren."