Herinneringen aan een azc

Na de oproep van de inspectie werden honderden asielzoekers geëvacueerd en naar andere locaties gebracht. Voor het eerst in de geschiedenis van Artsen Zonder Grenzen moest de hulporganisatie eind augustus ingrijpen in eigen land door de schrijnende situatie in Ter Apel. Asielzoekers waren genoodzaakt te slapen in tenten, op het gras, in gangen en op stoelen.

Een ontluisterende ervaring waarvan je verwacht dat nieuwkomers die zo snel mogelijk willen vergeten. Maar voor asielzoekers is het ook de plek waar hun nieuwe leven begint, waar nieuwe herinneringen worden gemaakt, pijnlijke maar ook mooie. Het speelt een belangrijke rol in hun leven. Hoe koester je herinneringen aan een plek die vaak maar tijdelijk bestaat? Toen het azc in Markelo tien jaar geleden ging sluiten besloot één van de bewoners zijn omgeving minutieus vast te leggen in een maquette.

Maquette zonder verblijfsvergunning

Karen Gregazarian, bewoner van asielzoekerscentrum Markelo, maakte zijn omgeving nauwkeurig na. Het is een kleurrijke, betoverende maquette geworden waarin je alle details van zijn toenmalige omgeving ziet. Deze maquette bestaat nog steeds, maar heeft nooit een permanente verblijfplek gehad. Waar kan hij het beste worden tentoongesteld?

Gregazarian had nog nooit een maquette gemaakt, maar met een goed inschattingsvermogen en materialen die hij om zich heen vond, bouwde hij de caravans, paden, bomen, hekken en speeltuinen na. Wanneer de 390 lampjes in de lantaarnpalen en de meer dan 90 caravans aangaan, ontstaat er een sprookjesachtig tafereel.

'Dit azc heeft mij misschien wel gemaakt wie ik ben'

"Ik vind het heel poëtisch. Ik vind het ook heel erg ongemakkelijk." Wanneer erfgoedprofessional Milena Mulders naar de maquette kijkt, wordt ze gedwongen na te denken over hoe het leven in een azc is. Samen met migratiehistoricus Hanneke Verbeek onderzoekt ze of het miniatuur-azc erfgoed is en waar hij het best tot zijn recht komt. Misschien kan de maquette in Markelo tentoongesteld worden, misschien kan hij deel zijn van een rondreizende tentoonstelling, of misschien moet hij worden gedigitaliseerd.

Milena en Hanneke gaan te rade bij oud-bewoners, -medewerkers en andere betrokkenen. Milica groeide op in het azc, een plek waar ze niet meer naar terug kan keren. ‘Het voelt alsof mijn herinneringen niet meer bestaan omdat het azc niet meer bestaat, maar nu ik de maquette zie worden ze weer levend.’ Ook Ferdos vindt het fijn een tastbare herinnering te hebben aan zijn verleden: "Dit azc heeft mij misschien wel de persoon gemaakt die ik vandaag de dag ben."

In de audiodocumentaire Maquette zonder verblijfsvergunning volgen we Milena en Hanneke, die er alles aan doen de juiste plek te vinden om de maquette tentoon te stellen. Een verhaal over wat erfgoed is en of de tijdelijke plekken waar we verblijven ook recht hebben om vereeuwigd te worden.

De tentoonstelling met de maquette is vanaf 13 oktober in Framer Framed te zien, of al eerder op afspraak.