Wat we kunnen leren van geschiedenis en religie over hoe we met crises om moeten gaan

De Graaf, die het essay van de Maand van Geschiedenis schrijft over crisis, stelt dat ons denken over crisis in de afgelopen twee eeuwen drastisch is veranderd: "In crisistijd zoals nu, gaat het niet meer over gezamenlijk de schouders eronder en geloven in een goede God die ons er doorheen leidt. Vanaf de jaren zestig, de jaren van de secularisering, zijn we crises alleen nog maar op het hier en nu gaan projecteren."

Het verdwijnen van dit collectieve Godsbeeld zorgt er volgens De Graaf voor dat crises worden platgeslagen tot een menselijk drama: "Je moet kunnen verklaren: waarom overkomt mij dit, wat gebeurt er? En als je dan niet meer een theologisch verhaal hebt, wordt het een soort menselijk drama vol spanning, schurken en helden. Er moet dan dus iemand of een groep mensen dit op zijn geweten hebben."

Tegenstemmetje

Vaste gast Stefan Paas stelt daarbij dat elke vooruitgang uiteindelijk zal leiden tot een nieuwe crisis en we onszelf nooit helemaal uit de problemen kunnen werken. Volgens de theoloog kan religie ons leren met deze machteloosheid om te gaan en de vragen anders te stellen: "Niet om parmantig te doen van 'wij hebben als enige gelijk', maar als dat tegenstemmetje dat zich niet afvraagt 'hoe kunnen we het oplossen?' maar 'hoe kunnen we hoopvol blijven werken?' ook al weten we dat we het niet gaan oplossen."

De Graaf vindt daarnaast dat het middeleeuwse beeld van de 'danse macabre', de dodendans, ons crisisdenken kan verrijken. Terwijl we tegenwoordig volgens de historicus zo lang mogelijk doen alsof de dood er niet is, illustreerde de dodendans een besef dat de dood er altijd was. "In een dodenhemd is daarbij iedereen gelijk: arm, rijk, jong of oud maakt niet uit. Je hebt elkaar vast in die dans en dus moet iedereen terwijl zo’n crisis zich voordoet en de dood onder ons is, zich verhouden tot elkaar en afvragen hoe je danst", aldus De Graaf.