Overheid als verwoestende machine: advocaat Ellen Pasman over de falende rechtsstaat

De juridische "vierkante meter" in Den Haag

Pasman legt uit hoe de netwerken in Den Haag zo verweven zijn dat dit problemen veroorzaakt voor de onafhankelijkheid van de rechtspraak: "Anderen noemen dat netwerkcorruptie, maar ik zie geen betalingen. Wat ik bedoel is dat in Den Haag de juridische vierkante meter zo klein is dat men elkaar tegenkomt en dat men ineens verschuift van functie. Sommigen, niet iedereen." Pasman benadrukt dat dit een structureel probleem is dat al decennia speelt.

Pasman illustreert dit door te wijzen op de manier waarop bepaalde advocaten doorstromen binnen de rechterlijke macht: "Er is een barrière van drie jaar, dus als ze eenmaal in de rechterlijke macht zitten, mogen ze drie jaar lang geen zaken behandelen waarin ze als advocaat hebben gewerkt." Dit lijkt in theorie bedoeld om belangenconflicten te voorkomen, maar volgens Pasman is dit systeem ontoereikend.

De rol van de landsadvocaat

Marianne wijst vervolgens op de vreemde positie van de landsadvocaat: "De landsadvocaat adviseert de overheid bij het maken van beleid, maar verdedigt diezelfde overheid later in de rechtszaal als burgers tegen dat beleid procederen. Maar ze hebben zelf meegewerkt aan het tot stand komen van die wet." Deze dubbele rol zorgt volgens Pasman voor grote problemen, met name in zaken waar burgers tegenover de staat komen te staan.

Pasman stelt dat er ook bij de parlementaire enquêtes naar de toeslagenaffaire essentiële informatie ontbrak omdat de landsadvocaat niet volledig werd ondervraagd: "Als namelijk gewoon het beroepsgeheim zou worden opgeheven door de minister van Financiën of de staatssecretaris toen, dan had gewoon van A tot Z uiteen gezet kunnen worden wat er is gebeurd. En dan kunnen we precies zien om welke reden bepaalde keuzes zijn gemaakt."

Procederen als laatste optie

Eén van Pasmans grootste zorgen is dat de overheid te vaak kiest voor procederen in plaats van een oplossing zoeken via dialoog. Ze stelt voor dat ministeries interne advocaten in dienst nemen om onnodige juridische strijd te voorkomen: "We willen zo min mogelijk procederen, maar de overheid procedeert het meest van iedereen. Dan moet je daar een keer echt gewoon een einde aan maken."

Pasman pleit voor meer gesprekken en minder rechtszaken om conflicten op te lossen: "In mijn praktijk, maar ook in andere praktijken van een heleboel andere advocaten, doet zich voor dat er geen gesprek mogelijk is omdat er moet worden geprocedeerd."