Hoe de koning een miljoen mensen vergat

Het Binnenhof is een magische plek. Een vierkante kilometer waar wat krom is spontaan recht kan springen. En waar een miljoen mensen plotseling kunnen verdwijnen in een papieren werkelijkheid. De troonrede van afgelopen dinsdag is daar een schoolvoorbeeld van.

Koning Willem-Alexander stond al drie-nul achter nog voordat de derde dinsdag van september begonnen was. Zijn gouden koets staat nog in de garage, zijn speechschrijvers mogen eigenlijk niets zeggen en al het kabinetsbeleid dat wel al gepland is, kan binnen een maand totaal anders zijn. Deze prinsjesdag was niet meer dan een ceremonieel moetje.

Feest

Toch konden de slingers uit. Niet alleen om de Koning te verwelkomen. Wie naar de troonrede luisterde hoorde dat het goed gaat met Nederland. De economie groeit, de banenmotor draait op volle toeren en niemand gaat er komend jaar op achteruit. “De regering heeft ervoor gezorgd dat alle groepen, ook sociale minima en ouderen, in 2018 in ieder geval hun koopkracht behouden.”

Enige minpunt: het klopt niet. Nog geen twee uur nadat de Koning de Ridderzaal verliet kwam RTL Nieuws al tot die conclusie. Een kwart van de Nederlanders hoeft geen dikkere portemonnee te verwachten. Sterker nog, juist van die “sociale minima en ouderen” gaan er flink wat mensen op achteruit. Zo ongeveer een miljoen mensen waren domweg vergeten.

Alle reden voor de oppositie om vol in de aanval te gaan, zou je zeggen. Het blijft echter stil. De PvdA zit nog in het demissionaire kabinet en schreef mee aan de tekst. Die zouden wel gek zijn nu een keel op te zetten. Bij de formerende partijen denken ze wel duizend keer na voor ze de VVD tegen zich in het harnas jagen. Maar al die andere partijen dan?

Haagse Werkelijkheid

De voltallige oppositie blijft stil. Terwijl er genoeg munitie ligt om op het demissionaire en formerende kabinet te schieten. De kritiek blijft uit omdat ze in een Haagse werkelijkheid wonen. Een wereld van staatjes, puntenwolken en staafdiagrammen. Met een Binnenhof-bril op lees je namelijk niets geks in de troonrede teksten.

Begroters kennen namelijk maar een stuk of tien groepen Nederlanders. De tweeverdieners, de eenverdieners, de pensionado’s en ga zo maar door. En die tien groepen Nederlanders hebben in het nieuwe jaar inderdaad allemaal evenveel of meer te besteden dan nu. Het probleem is dat in de praktijk verschillende delen van die groepen wel inleveren. Wajongers zijn bijvoorbeeld geen officiële groep, maar hebben met zijn allen volgend jaar minder te besteden.

Premier Rutte antwoordde daarom enigszins geïrriteerd op kritische vragen van BNR. Hij zag de kritiek als een flauw woordenspel. Ook als ik andere partijen vraag naar de vergeten Nederlanders kijken ze me vreemd aan. Volgens hen is dit zout op slakken leggen of hoogstens een semantische discussie. Alleen van de SP hoor ik dat ze inderdaad een kans gemist hebben om oppositie te voeren. Daarnaast: er zijn geen algemene politieke beschouwingen. Dus waarom zouden ze hier moeilijk over doen?

Kloof

Toch zouden kritische kanttekeningen hier niet gek zijn. Want hoe weinig de oppositie ook kan doen en hoezeer het technocratisch ook klopt, die ene passage legt de kern van een groot politiek probleem bloot. Het laat precies zien waar ‘Den Haag’ het contact met ‘de gewone Nederlander’ verliest. Ze hebben een blinde beleidsvlek.

Je kunt niet verwachten dat je het vertrouwen terug wint als je tegelijkertijd in een papieren werkelijkheid gelooft. Het gaat er niet om of je beleid in principe klopt, maar wat mensen er in de praktijk van merken. Ik vrees alleen dat die les nog altijd niet geleerd is.

David van der Wilde is politiek redacteur voor De Nieuws BV