To boycott or not to boycott

Ik denk dat bijna iedereen een korte, snelle glimlach voor die woorden overhad, het was het soort humor waar Martijn Koning naar op zoek is, maar die hij beter nog even in de moppentrommel kan houden, of nog meer idioten gaan hun zieke hersenspinsels (doodsbedreigingen dus, hoe kan het waar zijn?) op hem afvuren.

Was dit voetbalhumor? Ik denk het en dat genre moet je eerder meegemaakt hebben om het te snappen en erom te kunnen lachen. Van der Vaart (en blijkbaar dus ook Sneijder) hebben die opmerkingsgave in huis en bedienen zich er ook van: Van der Vaart heeft er ook een speciale blik bij, die ik heel goed kan hebben. Humor vraagt vaak ook een bijpassende blik, en die heeft hij. Juist: twinkeloogjes.

De Oekie Hoekema van deze tijd

Die humor overigens heeft overigens een toch wel dieperliggende gedachte waar de voetbalwereld afgelopen week even flink mee opgescheept zat: wat moest men doen met dat netelige probleem Qatar en de WK.

Zeg eerlijk, had u een ferme stellingname van al die Oranje voetballers verwacht?

Ik niet.

Had u gezocht naar de Oekie Hoekema van deze tijd?

Oké, even uitleggen: Hoekema was zo’n beetje de enige profvoetballer in Nederland die zich keerde tegen het meedoen van Oranje aan de WK van 1978 in Argentinië. Hij verwierf er een cultstatus mee en lof uit de (toen nog redelijk krachtige) linker hoek van onze samenleving.

Generatie van Nu

Waarom er nu niet iemand opstond? Omdat die iemand er hoogstwaarschijnlijk niet was en is; de bovenmodale profvoetballer die de kans krijgt op het hoogste toneel (tijdens het WK) te kunnen spelen, gaat daar ook spelen. Uit welk land hij komt, met welke zienswijze hij opgevoed is of hoe hij in de wereld staat: de voetbalwereld heeft, mondiaal gezien, geen opstandelingen, politieke dwarsliggers, salonsocialisten of sociaal voelende huiskamergeleerden in haar midden.

Of ik dat die generatie van nu kwalijk neem?

Neen, geenszins. Het past in mijn gedachten over die wereld en ik kan zelfs begrijpen waarom de befaamde gebroeders De Boer met zakken meel in de mond moeten praten als het onderwerp Qatar aangesneden wordt.

Ieder normaal nadenkend mens, dus ook iedere normaal denkende voetballer, weet en voelt dat wat er in Qatar gebeurd is, niet deugt, dat het een abjecte manier van handelen is geweest waarmee men daar de arbeiders heeft laten werken en dat waarschijnlijk nog doet, maar om daar een politiek geladen label aan te hangen, hoef je niet van de mondiale voetbalwereld te verwachten. Dat past n.l. niet in hun denkwereld en als het er wel een plaatsje heeft gevonden, zal het nooit opgerakeld worden, omdat het collectieve vermogen tot zwijgen juist binnen deze groep ijzersterk is.

Argentinië

Kijk, toen de nationale hockeyploeg in 1978 medailles mocht komen ophalen in Argentinië bij hun WK waren er twee bekende spelers die dat weigerden: Paul Litjens en Hans Jorritsma. Zij deden dat in het bezit van hun verstandelijke vermogens en werden, zeker in de weken en maanden na hun actie, door hun eigen achterban (de hockeywereld) met de nek aangekeken.

Overigens: in 1972, na de Palestijnse aanslag in Olympisch München, liep een aantal Oranje atleten weg van de Spelen. Zij wensten niet op de bloederige grond van München door te sporten en zij verkozen een snelle reis naar huis.

Velen van hen werden voor 'slappe lul', 'socialist' of zelfs 'landverrader' uitgemaakt in die tijd. Het tijdbeeld van toen: linksig zijn scoorde beter dan tegenwoordig en zo werd Jos Hermens, de hardloper, een nare, zure socialist genoemd in de Nederlandse sport. Worstelaar Bert Kops, een man die leefde met bepaalde waarden en normen in zijn boeiende leven, werd nagewezen 'slap' te zijn toen hij vroegtijdig München verliet.

Uit die tijd weet ik ook nog dat tweevoudig gouden medaillewinnaar Wim Ruska niet eens een (verdiende) huldiging bij thuiskomst kreeg. Hij zei toen dat linkse rakkers hem die niet gunden. Zoals Hennie Kuiper nooit het ware applaus van zijn gouden Olympische medaille kreeg omdat hij juist in München gebleven was en niet zoals dat groepje dat naar huis ging een statement had gemaakt.

Die anderen: Paul Litjens, Jos Hermens, Bert Kops, Flip van Lith de Jeude, Bram Wassenaar, Wilma van Gool en wellicht nog enige sporters die al 'klaar' waren en als Olympisch toerist nog in München verbleven, konden, omdat zij dat zelf aangaven, naar Nederland terugreizen. Vrije keus dus, een buitengemeen prettige basis om mee te leven.

Overigens: ook de journalisten Joop van Zijl, Dick van Rijn en Henk Terlingen vertrokken uit de Olympische piste.

Opmerkelijk overigens dat de Nederlandse politiek in die spannende uren en dagen tegen een terugtrekken van de sporters was. De toenmalige minister-president, Barend Biesheuvel, moest scherpe kamervragen beantwoorden en in Nederland zei de vicevoorzitter van het NOC, de (vergeef me dat ik hem zo noem) formidabele Hans Teengs Gerritsen dat hij aftreden overwoog uit het bestuur: hij kon niet leven met de gedachte dat je door zou sporten na wat er gebeurd was.

Overigens verlieten alle Filipijnse deelnemers (op last van hun premier Marcos), alsmede de ploegen van Egypte en Syrië en dertien Noorse sporters de Spelen, plus natuurlijk de Israëli.

Qatar-protest van Noren

Dertien Noren verlieten dus de Spelen van 1972 omdat het bij hen schuurde om sport uit te oefenen op een slagveld.

Afgelopen week waren het ook de Noorse voetballers die een enigszins ludiek Qatar-protest lieten horen.

Of zij, als ze zich weten te plaatsen, wel gaan, staat in de toekomst geschreven, maar hun eerste protestgeluid was er in ieder geval.

Toeval dat het weer Noorwegen was?

Neen, in mijn optiek niet; hoogstwaarschijnlijk leeft men daar met toch ietwat andere waarden en normen dan elders. Waardoor dat komt? Opvoeding, opleiding, manier van scholing, gevoel voor 'hoe hoort het eigenlijk?'…dat zou allemaal kunnen. Het is wellicht aan wetenschappers daar eens op te gaan studeren.

En ook neem ik u nog even mee naar 1956 toen de Russen Hongarije binnenvielen in een week dat de eerste Nederlandse Olympische sporters in Melbourne, Australië waren aangekomen voor hun Olympische Spelen. In een fel anti-Russische sfeer in Nederland; het partijbureau van de CPN (Communistische Partij Nederland) werd bestormd, werd besloten die atleten meteen op het vliegtuig terug te zetten: het NOC bestuur op instigatie van de Nederlandse regering, vond niet dat er gesport kon worden met de wetenschap dat in Europa een groot land een klein land zomaar binnengevallen was.

De al in Melbourne verblijvende sporters, Eef Kamerbeek, Henk Visser, Dini Hobers en Puck van Duyne-Brouwer werd gesommeerd direct naar Nederland terug te komen. Kamerbeek weigerde in eerste instantie dat te doen en werd onder grote druk gezet. Hij vond dat hij, als weldenkend mens, voor zichzelf mocht en kon uitmaken of hij in Australië bleef of niet.

Terwijl er met schorsing gedreigd werd, kreeg Kamerbeek een telegram waarin melding gemaakt werd van de ziekte van Kamerbeek ’s moeder in Nederland, waarna de tienkamper (die eerst dacht dat het NOC hem op deze manier onder druk wilde zetten) toch naar huis terugkeerde. Hardloopster Van Duyne-Brouwer, zwaar teleurgesteld omdat ze medaille-kandidate was, reisde naar vrienden in de USA en toen de openingsceremonie in Melbourne bezig was, vlogen de Nederlanders over het stadion en konden ze zien waar ze hadden kunnen lopen. Kamerbeek heeft dit alles tot zijn dood als een grote onrechtvaardigheid gezien en kon er, nog op hoge leeftijd, heftig over fulmineren.

Sport en boycotten, sport en uitspraken over politiek correct en incorrect…dat marcheert niet in de pas. Het Nederlands voetbalelftal ging spelen in Argentinië waar de volgens velen verderfelijke president Jorge Rafael Videla de medailles uitreikte.

Alle voetballers bleven daar.

De hockeyers speelden ook en twee van hen weigerden een medaille te accepteren. Niet diegenen die op het veld bleven werden hier later nog vaak aan herinnerd, maar wel diegenen die de medaille weigerden.

Zoals Oekie Hoekema nog altijd onderdeel van vele huis- en kroegkwisjes is: "Welke betaald voetbalspeler keerde zich in 1978 tegen deelname aan het WK?"

Is er een Hoekema?

De geschiedenis herhaalt zich vaak. Op dit moment is me niet bekend of er een 'Hoekema' onder de voetballende profs zit. Ik heb dikke twijfels.

Maar… en dat stel ik hier ook nuchter en daar houd ik me ook aan: eenieder kiest in dezen zijn of haar eigen weg. Ja, discussie is gewenst, maar geen dwang van bovenaf of dreiging van welke kant.

Daarvoor zijn wij vrije mensen die in een vrij land leven. Wij bepalen onze eigen keuzes en horen daar ook voor te staan.

Voetballers die, als ze zich tenminste plaatsen, uit willen komen voor Oranje in Qatar, kiezen daar zelf voor en dat morele recht hebben ze.

En daar maakte Sneijder een grap over, die Van der Vaart, aan ons allen doorgaf.