Margalith Kleijwegt: Op bezoek bij Fetulah Gülen

Met wortel en tak wil president Erdogan de Gülenbeweging uitroeien. Hij zal niet rusten tot het hem is gelukt, 60.000 ontslagen, desnoods 100.000 of meer. Martelingen, de doodstraf, alles lijkt geoorloofd.

Of deze 75-jarige Gülen die al sinds eind jaren negentig in Pennsylvania woont inderdaad het leger heeft aangezet heeft tot een staatsgreep weet niemand, maar de sfeer in Istanbul is grimmig en angstaanjagend. Gülen aanhangers, hoe je ze herkent, ik heb geen idee, worden bedreigd en vervolgd, het zijn landverraders.

Ook in Nederland wordt een hetze tegen ze gevoerd, zelfs de al decennia hier wonende Haci Karacaer ooit betrokken bij het ontstaan van de Westermoskee, geroemd als 'verbinder', 'bruggenbouwer' en nu directeur van een islamitische basisschool, had op twitter maar één woord over voor de Gülen getrouwen: het waren honden.

Daar heb ik weinig van gemerkt toen ik in 2012 op bezoek was in Istanbul. Ik werd met alle égards ontvangen. Ik was net weg bij het weekblad Vrij Nederland waar strenge regels golden en je je nog geen kopje koffie mocht laten aanbieden, laat staan een reisje. Geen hoger goed dan je onafhankelijkheid.

Mijn principes verdwenen als sneeuw voor de zon bij het aanlokkelijke aanbod om een week mee naar Istanbul te gaan. Helemaal toen bleek dat er ook iemand van de Nederlandse Vereniging van Journalisten bij het gezelschap zat.

Onze reisleider was Mehmet Cerit tegenwoordig hoofdredacteur van de Gülen gezinde krant Zaman, die op meer aandacht hoopte voor het goede werk van Gülen. Maar de Nederlandse pers had amper interesse voor deze toen onbekende grootheid.

Toen ik vroeg wie dat droomreisje zou betalen, antwoordde Mehmet: Zakenmensen. Doorvragen, wie dan precies en waarom, leverde niets op. Mehmet sleepte ons overal naartoe, we aten bij een jong stel, we dronken koffie met een collega van de de vermoorde Armeense journalist Hrant Dink. We bezochten de streng bewaakte synagoge en gingen naar het Turkse kantoor van CNN om met de directeur te spreken.

Toen ik vorige week de beelden zag van CNN Turkije waarop te zien is hoe soldaten op de redactielokalen worden overmeesterd door politiemannen en burgers, was ik in shock. Toen spraken we over het belang van persvrijheid, nu heerste er chaos en rechteloosheid.

'The 21st century will be called the age of tolerance', schreef Gülen in het boek 'Love and tolerance' dat we destijds als afscheidscadeau meekregen. Die voorspelling is in ieder geval niet uitgekomen.

Eerlijk gezegd was ik na Istanbul niet veel wijzer geworden over de werkelijke bedoelingen van Gülen. Maar één ding is zeker: Mehmet Cerit is sinds de coup eindelijk in trek bij de media. Iedereen wil hem nu spreken. Maar deze 'Gülen' hond, zoals sommigen hem zien, wordt sinds de mislukte actie van het leger helaas ernstig bedreigd. En waarom? Begreep ik het maar. Ik had het hem gegund als hij na al zijn inspanningen wat meer had kunnen genieten van zijn 'moment of fame.'