Wat laat Alexander de Grote achter?

De koning die zijn eigen rijk veroverde vertrekt. Voor de volledige hofhouding staat hij op, verklaart dat hij genoeg heeft gehad en loopt weg. Wat achterblijft is een lege troon en een groot koninkrijk dat een leider zoekt. Dat is kort gezegd wat er zaterdag gebeurde op het D66-congres. Alexander Pechtold nam afscheid als partijleider.

D66 streek voor haar 108ste congres neer in Den Bosch. Op een stralende herfstdag was er geen wolkje aan de lucht. De zo’n 1400 goed geluimde leden legden zonder morren ieder 40 euro neer voor een congreskaartje. Een dag lang werd vergaderd, gedebatteerd en gestemd volgens script. Alle kikkers bleven keurig in de partij kruiwagen. Die ene echt lastige motie over dividendbelasting werd moeiteloos weggestemd.

Machtsmachine

Wie gisteren door de Brabanthallen liep wandelde door een machtsmachine op volle stoom. De partij is allang geen club meer van dorpsdokters en linnentasjes idealisten. Hier lopen mensen die zich thuisvoelen in congrescentra. Het is een club van liberale grijsaards, komsopolitische professionals en hoogopgeleide jongelingen met bescheiden idealen en grote ambities. Het is een club die meer en meer op haar leider is gaan lijken.

Pechtold is namelijk een man die het politieke handwerk als geen ander verstaat. Hij kent de procedures en weet hoe je wheelt en dealt. Met politieke handigheidjes en slimme spindoctors wist hij D66 naar het midden van de macht te manoeuvreren. Tegelijkertijd werd onder zijn leiding de bijna overleden partij nieuw leven ingeblazen en grondig gerenoveerd. Opleidingstrajecten werden proffesioneler, campagnes succesvoller. Zo trok Alexander de Grote zijn partij uit de afgrond en liet haar op het pluche landen.

Sesamstraat

Tegelijkertijd is dat ook de kritiek die je op de naborrel hoort fluisteren. Mooi die macht, maar is dat het allemaal wel waard geweest? Of zoals Boris van der Ham die avond bij Met het Oog op Morgen zei "Misschien moeten we wat minder naar House of Cards kijken en wat meer naar Sesamstraat." Is de partij niet teveel een machtsmachine en te weinig een broedplaats voor idealen geworden? Had D66 wel een politiek maatpak voor Pechtold moeten worden of was het andersom beter geweest?

D66 zit weliswaar in de regering, maar heeft haast geen democratiseringsmaatregelen in het regeerakkoord gekregen. De partij heeft nu vooral de afschaffing van het referendum op haar geweten. Tegelijkertijd zijn er maar weinig pure D66 punten die als overwinning geclaimd kunnen worden. Is besturen belangrijker geworden dan democratie? Het lijkt er op dat nu de koning weg is pas opvalt dat de kroonjuwelen al zijn weggegeven.

Prinsenkinderen

Maar misschien is dat iets te makkelijk gedacht. Wie zijn ogen open had zaterdagmiddag in Den Bosch zag dat prinsenkinderen Rob Jetten en Jan Paternotte geheel in de geest van Pechtold al druk in de weer waren met een mogelijke gooi naar het leiderschap. Koppeltjes liepen keuvelend de coulissen in. Belangrijke partijfiguren werd nog eens extra ferm de hand gedrukt. Iedere potentiele opvolger probeerde nog snel met de vertrekkende leider gefotografeerd te worden. Het was partijpolitiek in optima forma. En wellicht is dát wel Pechtolds grote verdienste, dat hij D66 definitief maakte tot een machtige middenpartij vol politieke professionals.

Daarmee wordt de komende week een belangrijke voor de erfenis van Alexander de Grote. Kiest de fractie deze dinsdag een van de jongelingen als fractievoorzitter en partijleider dan lijkt D66 definitief in rustig vaarwater beland. De partij zal dan vrolijk verder varen op de route van Pechtold. Wordt een tussenpaus gekozen, dan kan er zomaar een nieuwe tijd van troebelen aanbreken omdat dan een openlijke discussie over de koers begint. Alexander Pechtold kennende kan ik me niet voorstellen dat hij daar niet allang rekening mee heeft gehouden.

David van der Wilde is politiek redacteur voor De Nieuws BV.