Sarajevo is prettiger voor toeristen dan voor inwoners

Luister hier naar de reportage van Marielle Beers:

Alles lamgelegd

"Aan de buitenkant ziet het er goed uit, maar de oorlog kom je nog op elke straathoek tegen," zegt Marcel van der Steen. Letterlijk doordat je het aan sommige gebouwen nog kunt zien, maar het zit ook in de hoofden van mensen.

Zelfs in die van de jongere generatie die na de oorlog is geboren. De oorlog is namelijk nooit uitgevochten. Door het Daytonakkoord kwam een einde aan het moorden, maar de constructie die toen is bedacht om iedereen te vriend te houden legt alles lam.

Een land, drie presidenten

Zo is het land verdeeld in drie entiteiten, een federatie van Bosniakken en Kroaten, een Servische Republiek en een klein stukje onder VN-gezag. Ze hebben allemaal hun eigen bureaucratie, het land heeft ook drie presidenten die elkaar iedere acht maanden afwisselen. Dat gold zelfs voor de nationale voetbalbond, maar onder druk van de internationale bonden is daar nu een president voor gekomen.

Toch lijkt het alsof het goed gaat met de stad, overal zitten mensen op terrasjes. Maar dat komt volgens Marcel ook omdat ze niets anders te doen hebben. Onder de oppervlakte is er veel mis. Die dure spullen in de nieuwe winkelcentra kan de gemiddelde Bosniër niet betalen. Zij kijken alleen maar. De kopers komen voornamelijk uit het buitenland, mensen uit de diaspora die op vakantie zijn in hun oude vaderland en toeristen uit de Arabische wereld.

Vrouwen in boerka

Dat verklaart ook al die vrouwen in boerka die ik tegenkom. Met vliegtuigen vol worden ze aangevoerd uit Qatar, Dubai en andere Arabische landen. Ze voelen zich aangetrokken tot de groene natuur, de Ottomaanse monumenten en de vele winkelcentra. De stad is ook ingericht op deze toeristen. Op het vliegveld is een speciale gebedsruimte gemaakt en steeds meer informatie wordt ook in het Arabisch gegeven. Sarajevo is voor hen een prettig stukje Europa.

Maar niet iedereen is er blij mee. “Onze stad wordt overgenomen door Arabische investeerders die overal dure winkelcentra neer zetten zonder rekening te houden met de publieke ruimte," zegt Vanja Lazic, directeur van Kriterion Sarajevo. Vijf jaar geleden is deze arthouse-bioscoop opgericht met hulp vanuit Nederland. De Amsterdamse bioscoop, die wordt gerund door studenten, diende als voorbeeld. Kriterion Sarajevo is veel meer dan een bioscoop, het is een plek voor debat.

Avaz Twist Tower

Meute homohaters

Directeur Vanja Lazic leidt me rond en vertelt over alle activiteiten die ze in Kriterion organiseren, zoals het Gay Film Festival. Kriterion is een van de weinige plekken in Sarajevo die zich profileert als homovriendelijk.

Dat levert de nodige problemen op. Een paar keer al stond er een woedende meute homohaters voor de deur. Het pand werd zelfs aangevallen. Toch zijn niet alle inwoners van Sarajevo zo kortzichtig. “Er zijn wel mensen met een open mind, maar die schreeuwen minder hard.” Het is ook lastig leven in een stad waar geen geld is voor cultuur, het nationale museum was 8 jaar dicht.

Toch ziet Vanja ook sprankjes hoop. Juist tegen de verdrukking in komen mooie initiatieven bovendrijven. Kriterion krijgt ook geen subsidie, ze zijn “te links voor de linkerkant” en dat vat Vanja maar op als een compliment. “We gaan gewoon door want het is belangrijk een geluid te laten horen tegen de ontwikkelingen die er in ons land bezig zijn. We bouwen kathedralen, moskeeën en winkelcentra. Dat is wat we doen.”

En de Twist Tower, voeg ik er aan toe. Vanja vertelt over de vastgoedmagnaat die het gebouw neerzette. Hij is eigenaar van de krant, zit in de politiek en zat een tijdje vast vanwege corruptie. Een soort Donald Trump? Ja zoiets, alleen zit zijn haar beter.

Op weg naar Olympia
Acht weken lang tellen we op NPO Radio 1 af naar de Olympische Spelen in Rio de Janeiro. Dat doen we door langs verschillende Europese steden te reizen waar ooit de Spelen werden gehouden, in een estafette van verslaggevers. Marielle Beers is op haar plaats van bestemming aangekomen: Sarajevo.