Veel te weinig nieuwe woningen in Friesland

Dit blijkt uit gegevens van Locatus, het gerenommeerde bureau dat data verzamelt over plannen voor woningbouw en winkels. Onderzoeksprogramma Pointer heeft deze cijfers ingezien.

In de provincie Fryslân moeten er voor 2030 17.700 woningen bijkomen, gerekend vanaf het eerste kwartaal van 2023. Minister Hugo de Jonge vroeg de provincie onlangs of er nog 3000 woningen bij konden komen. De provincie gaat hiermee onder voorwaarden akkoord en wil hierover eerst in overleg met de Friese gemeentes.

6000 woningen

Op dit moment zijn er in de provincie 3900 woningen die in voorbereiding of uitvoering zijn. Er worden momenteel 2400 woningen gebouwd. Daarnaast zijn er 1500 woningen die binnen vijf tot zes jaar gerealiseerd zullen worden. Het betreft hier dus huizen die er vermoedelijk voor 2030 zullen staan. Maar dat is slechts een vijfde van wat er in Friesland aan woningen gebouwd zou moeten worden, volgens de bouwopgave van het Ministerie van Volkshuisvesting.

Overigens kijkt Locatus vooral naar bouwplannen van vijftig woningen of meer. In Friesland wordt, vooral in kleine dorpen, vaak een minder groot aantal huizen gebouwd. Het betreft soms kleine burgerinitiatieven, zoals in Rinsumageest. Dit dorp (1200 inwoners) heeft plannen voor 21 nieuwe woningen. Het adagium in Friesland is: "Elk dorp een straatje erbij". Er zijn ook dorpen die bijvoorbeeld maar zes of zelfs drie woningen krijgen. Als we die aantallen erbij optellen, komen we uit op 30 procent meer in landelijk gebied. Dat is dus zo’n 6000 nieuwbouwwoningen.

Onder het streefgetal

Maar ook met dat aantal blijft Friesland ver onder het streefgetal dat is afgesproken met het ministerie, zegt directeur Gertjan Slob van Locatus.

Slob noemt 6000 woningen dan ook 'wel heel weinig'. Overigens geeft hij aan dat de landelijke opgave voor nieuwbouwwoningen ook niet wordt gehaald. "We zien dat de vereiste 900.000 woningen er onmogelijk voor 2030 kunnen staan. We komen uit op 700.000 als alles meezit, maar we zien overal vertragingen. Dus we mogen blij zijn als het er een half miljoen worden."

Hoge prijzen

De redenen dat de woningbouw niet al te vlot gaat, zijn volgens Slob de hoge prijzen van nieuwbouwwoningen en de hoge bouwkosten. Net als het feit dat bouwbedrijven kampen met personeelstekorten.

Gemiddeld zit er zo’n tien jaar tussen een idee van een nieuwbouwplan en de daadwerkelijke oplevering van de woningen. Het zou volgens Slob nog iets sneller kunnen, namelijk binnen zes à zeven jaar. Maar dan moet alles meezitten. "En in de praktijk heb je te maken met milieuwetgeving en inspraak van omwonenden."

De grotere locaties in Friesland waar wordt gebouwd staan in Leeuwarden, Heerenveen en Wolvega. In Sneek en Drachten komen kleinere aantallen. Een van de grotere bouwplannen is de nieuwe, groene stadswijk Middelsee aan het Van Harinxmakanaal in de Friese hoofdstad. Daar worden in fasen in totaal 3200 woningen gebouwd.

Weinig concrete plannen

De Friese gedeputeerde Sybe Knol (FNP) herkent zich niet in de cijfers van Locatus. "In 2022 en 2023 zijn er in totaal 4100 nieuwbouwwoningen gerealiseerd. Dat zijn er 300 meer dan we hebben afgesproken." Knol kent de methodes die Locatus hanteert niet. "Wij maken gebruik van onze eigen informatie, die we krijgen van de gemeentes."

Knol schat in dat de afgesproken 17.700 woningen haalbaar zijn. Hij zegt dat er zelfs zachte en harde plannen zijn voor een kleine 24.000 woningen. Maar, van al die plannen zijn er iets meer dan 7000 hard. En dat is nou precies waar het wringt. Slob van Locatus merkt op dat alleen die 'harde' plannen moeten worden meegeteld. "Zachte plannen zijn vaak weinig concreet. Het gaat dan vaak om een idee. Pas als een plan hard is gaat het richting ontwikkelaars." De meetmomenten van Locatus en de provincie Fryslân verschillen overigens. De provincie begint te tellen vanaf 1 januari 2022; Locatus vanaf september 2023. Dit zou het verschil in aantallen woningen kunnen verklaren tussen de 6000 woningen en de 7000 van de provincie.

Meer woningen in dorpen

Knol zegt zich overigens zorgen te maken over de voortgang van woningbouw. Dit gezien de gestegen hypotheekrente en de hoge bouwkosten. Ook kampen gemeenten met onderbezetting waardoor woonprogramma’s onvoldoende van de grond komen. Bovendien beschikken woningcorporaties over te weinig financiële middelen. Knol wil meer geld van het rijk om meer woningen in de dorpen te bouwen.

Nieuwe, betaalbare woningen zijn nodig om jongvolwassenen, starters en ouderen te huisvesten, stelt hij. "We stimuleren herbestemming van panden en zorgen dat nieuwe woningen goed worden ingepast in het landschap." Verder vindt de gedeputeerde dat jongeren in een Fries dorp moeten kunnen blijven wonen. "Sociaal-economische binding met een dorp of een wijk vinden we belangrijk. Mensen die al in Friesland wonen moeten een goede kans maken op een huur- of koopwoning."

Dit artikel van Mijke van Wijk en Karin de Mik verscheen ook in de Leeuwarder Courant en op Pointer.nl. Luister hier de Pointer pop-up radio-uitzending:

Pointer pop-up

Pointer pop-up (KRO-NCRV) strijkt een maand neer in een gemeente om samen met bewoners en deskundigen onderzoek te doen naar kwesties die spelen in de regio waarvan de bewoners vinden dat deze zouden moeten worden onderzocht. Zie Pointer pop-up.