Ook vrouwen die voor EU in Afghanistan werkten, wachten nog op evacuatie

De totale groep Afghaanse oud-medewerkers van EUPOL Afghanistan die nog in aanmerking komen voor evacuatie bestaat uit 30 tot 40 mensen. Ondanks een besluit van de Europese Raad in februari 2022 waarin regeringsleiders van EU-lidstaten afspraken deze voormalige personeelsleden, inclusief huwelijkspartners, kinderen, ouders en ongehuwde zussen, uit Afghanistan te evacueren, wachten zij jaren later nog altijd op hulp. Tot deze groep behoren ook vrouwen.

Ondergedoken

EUPOL Afghanistan was een civiele EU-missie in Afghanistan die liep van 2007-2017. Doel van de missie was hulp te bieden aan de Afghaanse overheid bij de hervorming van de Afghaanse politie- en justitie, om zo de rechtsstaat te versterken. Nederland was, samen met Duitsland en Finland, een van de landen met het grootste aandeel in de missie. Het EUPOL-hoofdkwartier stond in Kabul en het personeel bestond doorgaans uit zo’n 350 internationale experts, ondersteund door een team van 200 Afghaanse mensen. De oud-medewerkers die zijn achtergebleven hadden banen als chauffeur, elektricien, kok en schoonmaker.

Argos sprak onder voorwaarden van anonimiteit met vijf vrouwen die als schoonmaker tussen de 7 en 10 jaar in dienst waren van EUPOL Afghanistan. "Om de paar maanden wisselen we van huis, om niet herkend te worden door de Taliban", vertelt een van hen. "In hun ogen is iedereen die met de Europeanen of Amerikanen heeft gewerkt een 'ongelovige', en moet gestraft of zelfs vermoord worden." De meeste medewerkers verblijven ondergedoken in Kabul, sommige anderen zitten in buurlanden als Iran en Pakistan. Ook daar zijn ze niet veilig, omdat die landen massaal Afghaanse vluchtelingen uitzetten.

Tussen wal en schip

Een deel van het Afghaanse personeel kon Nederland bereiken tijdens en na de val van Kabul in 2021. Dat kwam door de inspanningen van een groep Nederlandse oud-medewerkers van EUPOL, bijgestaan door de voormalig voorzitter van de militaire vakbond AFMP Anne-Marie Snels. Dit was niet zonder succes; zo’n 70 Afghaanse oud-medewerkers van de politiemissie zijn zo in Nederland terechtgekomen.

Dat een deel achterbleef, heeft te maken met het feit dat de Nederlandse regering in oktober 2021 de criteria voor overbrenging aanscherpte. "Vanaf toen kwamen alleen nog maar mensen in aanmerking die konden aantonen dat zij een 'voor het publiek zichtbare functie' hadden, en dat zij 'specifiek voor een Nederlandse functionaris' werk hadden verricht", zo legt advocaat vreemdelingenrecht Frans Willem Verbaas uit. Namens Afghaanse EUPOL-medewerkers, waaronder drie vrouwen, voert hij in Nederland al jarenlang procedures met als doel hen alsnog over te brengen. Deze week werden hun zaken door de Rechtbank Den Haag opnieuw afgewezen. "De bestuursrechter gaat mee in de redenering van de landsadvocaat dat het Nederland niet aangaat, omdat deze mensen niet voor een Nederlandse, maar een Europese missie werkten", aldus Verbaas.

EU afhankelijk van lidstaten

Maar binnen de EU voelt ook niemand zich verantwoordelijk voor het lot van de achtergebleven medewerkers, zo blijkt uit een rondgang van Argos in Brussel. In 2022 werd onder de diplomatieke dienst van de EU het 'Crisis Response Centre' opgericht, mede naar aanleiding van de gebeurtenissen in Afghanistan. Het doel: EU-personeel in het buitenland beter beschermen tijdens crises. De directeur van dat centrum benadrukt echter dat zij alleen verantwoordelijk zijn voor personeel van EU-ambassades, en niet van EU-missies. Precies dat personeel dat nu buiten de boot valt in Afghanistan.

Dat er nog altijd een groep Afghaanse EUPOL medewerkers is achtergebleven, is niet verbazingwekkend, vindt Romain Malejacq, universitair hoofddocent conflictstudies aan de Radboud Universitieit. Hij werkte mee aan een onderzoek naar de effectiviteit van verschillende civiele EU-missies. Hij ziet een gebrek aan interne cohesie, cultureel bewustzijn en de afwezigheid van evaluatiemomenten gedurende de hele missie in Afghanistan. "Iets wat je ook terugziet in de EU-missies in Niger en Mali."

Malejacq vindt het zorgelijk dat de EU en de lidstaten geen lessen lijken te hebben getrokken uit het verleden. "Waarom zou je niet van tevoren afspreken een verdeelsleutel te maken voor het lokale personeel, voor het geval dingen mislopen? Zolang we de veiligheid van lokale medewerkers niet kunnen garanderen, moeten we dit soort missies misschien niet doen."