Vaxx - de geschiedenis van het vaccineren

Difterie, meningokokken, mazelen en nu natuurlijk corona. Tegen al die ziekten zijn er in de loop van de tijd vaccins ontwikkeld. In zijn nieuwe boek 'VAXX' zet oud-RIVM directeur Roel Coutinho de geschiedenis van die vaccins op een rij. De ondertitel is: hoe vaccinaties onze wereld beter hebben gemaakt.

Toch zijn er ondanks al die vaccins nog maar weinig ziektes echt uitgeroeid: "Nee, het enige wat echt weg is, is pokken. Dat is echt uitgeroeid, maar dat is ook de enige ziekte die echt uitgeroeid is. Mede dankzij het hele goede vaccin dat al lange tijd bestaat, sinds eind 18de eeuw. Daarna was dus polio eigenlijk aan de beurt. Daar zijn we ook heel dichtbij uitroeiing en het zou eigenlijk al gebeurd moeten zijn. Maar dat gaat toch elke keer op het laatste stukje toch weer moeizaam. Er zijn nog steeds een paar honderd gevallen van polio in de wereld", zegt Coutinho.

Ons land loopt risico

Een ziekte zoals polio zou vooral voor ons land risico's inhouden: "Dat is voor ons vooral heel belangrijk, want wij zijn eigenlijk in Europa het land met het hoogste risico op kinderverlamming, polio. Dat is zo omdat wij die groep hebben van de bevindelijk gereformeerden. Die weigeren alle vaccinaties, dus als er daar een introductie komt, is dat gevaarlijk. Dat kan met kinderverlamming zijn, maar dat gebeurt dus ook met mazelen of rode hond. Die ziektes zijn pas echt uitgeroeid als de laatste persoon dat virus niet meer bij zich heeft en zover zijn we helaas nog niet."

Biblebelt

In de Biblebelt waren er de afgelopen jaren inderdaad wel uitbraken te zien van bepaalde ziektes, maar er waren wel weinig overlijdens. Toch is dat volgens Coutinho niet voldoende geruststellend: "Nou die uitbraken van kinderverlamming waren wel heel ernstig hoor. De laatste is in 1992 geweest en dan waren er toch al gauw 100 gevallen die ook heel ernstig verlopen zijn. Maar we hebben dus nog steeds af en toe uitbraken bij die groep. Mazelen is daar een paar keer uitgebroken met sterfgevallen, maar ook bijvoorbeeld rode hond. Ik denk dat niemand meer weet wat rode hond is, maar je bent er allemaal als kind voor ingeënt. Het is een heel onschuldige ziekte voor die kinderen, maar als zwangere vrouwen het bijvoorbeeld krijgen, dan is er een risico voor het kind tijdens de eerste drie maanden van de zwangerschap. Die laatste keer dat dat bij die groep voorkwam, zijn er ook meer dan 20 vrouwen die tijdens hun zwangerschap rode hond hebben gehad. Dus dat is dan weer een hele ernstige situatie."

Voorbeeld van tetanus

Het blijft volgens Coutinho belangrijk om ziektes niet te vergeten of te onderschatten. In zijn boek geeft hij het voorbeeld van tetanus: "Tetanus dat is ook zoiets, daar worden ook alle kinderen voor ingeënt en dat komt eigenlijk heel sporadisch nog wel eens voor. Het was vroeger een ziekte die vooral bij militairen veel voorkwam en veel gevreesd werd. Want het is een bacterie die eigenlijk sporen vormt, dus dat is een vorm van de bacterie die overleeft in de grond. Daar kan het eindeloos, tientallen jaren in blijven zitten. Dus het zit gewoon in de ontlasting van beesten. En dat is nu onlangs ook weer voorgekomen bij een jongen die gewoon op een ponyveldje speelde en ergens een tak tegen zich kreeg met als gevolg een wondje. Dat bleek dus een kind te zijn wat niet gevaccineerd was en die heeft dus tetanus opgelopen omdat er een vervuiling van de grond in is gekomen. Die jongen heeft het gelukkig overleefd omdat we nu daar een goede behandeling voor hebben, maar het is een afschuwelijke ziekte hoor."

Link tussen mens en dier

Vaak is er ook een link tussen mens en dier, dat zien we nu ook bij het coronavirus: "Dat is niet bij alle ziektes hoor. Difterie is bijvoorbeeld een ziekte die gewoon voorkomt omdat mensen drager kunnen blijven van die bacterie. Maar bij corona komt het natuurlijk wel van een dier en we hebben natuurlijk nogal wat bacteriën en virussen die oorspronkelijk wel van dieren afkomstig zijn. Kinkhoest komt bijvoorbeeld ook oorspronkelijk van een dier af, het mazelenvirus ook. De meeste van de ziekten waar wij ziek van kunnen worden, komen zelfs oorspronkelijk van dieren af.

Kritiek op vaccinatieprogramma

Coutinho heeft zich tijdens de coronacrisis op de achtergrond gehouden, maar eind vorig jaar was hij toch kritisch in het nieuws over het vaccinatiebeleid: "Ik denk dat men wel wat geleerd heeft, het gaat beter, het is redelijk op gang gekomen. Ik vond het toen vooral reden om dat te zeggen omdat er met een ongelooflijke vaart vaccins zijn ontwikkeld. Dat is onvoorstelbaar want dat duurt normaal gezien een jaar of tien en nu is dat binnen een jaar gebeurd. En als je dan bedenkt dat iedereen (de onderzoekers, de industrie, de organisaties die over de toelating moeten gaan) met de week geprobeerd heeft het zo kort mogelijk te houden en je dan ziet dat het hier twee, drie weken later pas begint dan elders... Dan vind ik dat toch wel heel ernstig. Is het nu beter? Ja, ik denk wel dat het op gang gekomen is. Ik begreep dat nu ongeveer de miljoenste prik wordt gezet, dat is mooi. Toch is het nog niet helemaal helder voor mij want het gaat vooral om de mensen die het hoogste risico lopen, de ouderen. Hoeveel zijn daar nou van gevaccineerd? Dat cijfer krijg ik maar niet boven water, dat zie ik niet. En dat vind ik lastig"

Corona blijft onder ons

Volgens Coutinho is corona hier om te blijven, maar toch merk je in het boek geen paniek: "Dit is iets wat in het verleden natuurlijk vaker is gebeurd. De meeste virussen en bacteriën waar wij mee te maken hebben, komen oorspronkelijk uit het dierenrijk. Wij maken dat nu mee, maar we hebben dat ook meegemaakt hiv/aids, dat is inmiddels alweer 40 jaar geleden dat dat ontdekt werd, maar dat is ook een virus wat afkomstig is van dieren. Dus dat gebeurt gewoon en dit virus, we hebben nog vier andere vergelijkbare, dat zal blijven circuleren. Dat krijg je niet meer weg, dat is een illusie."

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.