Hoe 1,9 miljard euro verdween: 'Wirecard-affaire lijkt wel een Netflix-serie'

Er waren heel veel gekke signalen, vertelt Leijten. "Jarenlang was Wirecard een slapend bedrijf op de beurs tot ze in 2015 uit het niets enorm groeiden. Ze gingen investeren in Aziatische activiteiten en verdrongen in 2018 zelfs de Commerzbank uit de beursindex. Een bedrijf dat jarenlang niets deed, groeide ineens onrealistisch hard." Maar in plaats van de toezichthouder, was het Financial Times-journalist Dan McCrum die op onderzoek uitging. Hij ontdekte dat omzet van Wirecard kunstmatig opgepompt werd om zo aantrekkelijker te zijn voor investeerders. "Ze deden zich groter voor dan ze waren", legt Leijten uit.

Zelfs toen FT al over de zaak publiceerde, startte de toezichthouder nog geen onderzoek naar Wirecard. Het omgekeerde gebeurde: er kwam een onderzoek naar de journalist. Leijten: "In plaats van achter het bedrijf aan te gaan, kreeg de journalist een justitieel onderzoek aan zijn broek. Ze verdachten hem van marktspeculatie."

Wirecard zal naar schatting een restschuld van 2,8 miljard euro hebben. Vooral beleggers zijn gedupeerd. Zo hebben ABN Amro en ING leningen verstrekt aan het bedrijf. "Die zijn ze eigenlijk gewoon kwijt", vertelt Leijten.

Economisch en politiek

Het schandaal raakt niet alleen de Duitse economie, maar nu ook de Duitse politiek - er komt een parlementaire enquête - en zelfs de mogelijke opvolger van Angela Merkel. "We weten er nog niet alles van, daarom komt er ook een parlementaire enquête. Maar minister van Financiën Olaf Scholz zou al in februari 2019 van de zaak hebben geweten. Parlementariërs hebben daarom de terechte vraag: wie wist wat wanneer?"

Scholz is nog maar recent door zijn partij, het sociaaldemocratische SPD, naar voren geschoven als kandidaat voor het bondskanselierschap. "Het is extra pikant omdat huidig bondskanselier Angela Merkel nog in september 2019 op pad gestuurd is naar China om daar te pleiten voor markttoegang voor Wirecard."

Op de vlucht

De eerste topman van het bedrijf, Markus Braun, gaf zichzelf aan. De tweede topman, Jan Marsalek, is op de vlucht en staat op de most-wanted-lijst van Interpol. "Wat er over hem naar buiten is gekomen, is een Netflix-serie op zich. Zo zou hij in het bezit zijn van allerlei documenten over de samenstelling van het zenuwgas Novitsjok. Over die documenten schijn je alleen te kunnen beschikken als je op hele hoge posities zit. De vraag is: hoe komt hij aan dit soort dingen?"

"In eerste instantie zei Marsalek naar de Filipijnen gevlucht te zijn om de zaak op te kunnen helderen. Toen heeft Bellingcat, die ook de MH17-zaak hebben onderzocht, ontdekt dat hij niet daar zit maar via Estland en Wit-Rusland naar Rusland is gevlucht. Daar zou hij nu bescherming van de geheime dienst genieten." Op dit punt is het nog wat vaag, vertelt Leijten. "Hij zou jarenlang hebben samengewerkt met de Russische geheime dienst. En het verhaal dat nu in Duitse kranten staat, is dat hij via Wirecard geld heeft witgewassen voor de Russische overheid."

Parlementaire enquête

De rol van de accountant EY, een van de grotere accountants ter wereld, is ook discutabel. Jarenlang werd de jaarrekening goedgekeurd en door hen ondertekend. "Ook daar zijn nog vragen over”, vertelt Leijten. "Waarom heeft EY dat gedaan? Als ik die vraag kon beantwoorden, was er misschien geen parlementaire enquête nodig."

Leijten bekeek zelf hoe vergelijkbare Nederlandse fintech-bedrijven, Mollie en Adyen, te werk gaan. Daarover publiceert hij morgen in NRC. "Daar zijn geen grote schandalen, hoor. Het verschil met Wirecard in Duitsland is dat zij allemaal bedrijven overnemen en zo groeiden. Dan kun je omzet bij jouw eigen omzet optellen. Adyen bijvoorbeeld groeit alleen door meer diensten te verlenen."

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.