'Je weet meer over Noord-Korea als je er niet bent dan als je er rondloopt'

De Keyzer is zijn hele carrière al geboeid door machtsstructuren en de impact van macht op de alledaagse samenleving. Zo fotografeerde hij onder andere de teloorgang van de Sovjet-Unie, het verval van Cuba, Congo vijftig jaar na de onafhankelijkheid én de fanatieke geloofsbeleving in de VS. De mens staat in die foto’s altijd centraal.

Hij kiest meestal landen waarin het zeer moeilijk werken is, landen met veel tegenwerking en restricties voor de fotograaf. Je zou bijna denken dat hij die beperking nodig heeft.

Elke dag vijf minuten schieten op de Amerikaanse president

De Keyzer: "De groep kleuters op deze foto lijkt schattig te dansen met de juf, maar ze maken allemaal met twee vingers een gebaar van een gericht pistool. Dat leek me toch niet een klassiek Noord-Koreaanse dans. Ze worden elke dag opgedragen om vijf minuten op de Amerikaanse president te schieten, voordat ze na het speelkwartier weer naar binnen gaan."

Nu dus een serie over Noord-Korea, dat kon natuurlijk niet uitblijven na al die eerdere series over het Communisme. In de jaren '90 probeerde de fotograaf al toegang te krijgen tot Noord-Korea maar in 2015 lukte het pas.

'Pas achteraf hoorde ik over de Amerikaanse student Otto Warmbier'

De Keyzer: "Je weet meer over Noord-Korea als je er niet bent dan als je er rondloopt. Van de crisis die er vorig jaar was heb ik niets gemerkt. Net als de Noord-Koreanen kreeg ik ook geen enkel nieuws door. Pas achteraf hoorde ik over de Amerikaanse student Otto Warmbier die na zijn repatriëring uit Noord Korea dood werd aangetroffen. Als ik dat had geweten was ik veel voorzichtiger geweest. Op de dag van zijn repatriëring was ik op mijn laatste reis en kon ik me wat meer vrijheden veroorloven. Ik stapte 500 meter eerder uit de auto dan was afgesproken om een foto te maken bij de grens met China en ik werd meteen belaagd door geheime politie."

Gratis foto's, in ruil voor toegang tot het land

"Omdat ik fotograaf ben voor het agentschap Magnum was er interesse van Koryo Tours. Het enige en officiële reisagentschap in Noord Korea. Ze wilden nieuwe foto’s voor hun website en ik moest die gratis leveren, in ruil voor toegang in het land. Tijdens mijn vier reizen kreeg ik altijd twee gidsen en een chauffeur mee. Met hen bezocht ik 250 plaatsen, de chauffeur had de helft daarvan nog nooit bezocht. Buiten Pyongyang zijn er geen borden, er is geen gps, het is een grote zandweg. De chauffeur moest in elk dorp vragen waar hij was. Daardoor heb ik veel meer locaties gezien dan gepland was."

Slechts drie van de vierhonderd foto's geweigerd

"Van de vierhonderd foto's die ik de Koreaanse overheid heb voorgelegd zijn er drie geweigerd. Ook de foto van de schietende kleuters is goedgekeurd. Die vonden ze juist prachtig. Ik kreeg toegang tot het Museum van Amerikaanse wreedheden, verplichte kost elk jaar voor schoolkinderen. Daar zie je gruwelijke taferelen van Amerikanen die een dorp uitmoorden en verkrachten. Dat ligt op twee uur rijden van Pyongyang en daar krijgen toeristen normaal geen toegang."

Toneelstukjes van propaganda

"Veel dingen die ik te zien kreeg waren toneelstukjes van propaganda. Een kerkdienst waarbij figuranten worden opgetrommeld zodat de kerk vol zit met gelovigen. Ik vind dat toneelstuk ook schitterend, eigenlijk beter. De teksten en bijschriften in mijn boek zijn geschreven door Koryotours en goedgekeurde door de Koreaanse overheid. Het zijn propaganda onderschriften die niet kloppen met de beelden. Het geeft een ironische laag die ik zelf niet had kunnen verzinnen."

Museum Helmond toont van 19 juni t/m 23 september meer dan 85 grootformaat kleurenfoto’s van Magnumfotograaf Carl de Keyzer (1958). Deze nieuwe serie foto’s maakte De Keyzer tijdens vier reizen in 2015 en 2017, oftewel zestig dagen door Noord-Korea.