Eerbetoon aan jazzkoningin Rita Reys: 'Zij is de queen en mag dat blijven'

Fay Claassen heeft behoorlijk wat zenuwen voor morgen, maar die weet ze nog net te bedwingen: “Het is een eerbetoon. Ik hoef haar niet na te doen, zij is de queen en dat mag ze blijven,” vertelt ze aan NPO Radio 1. Claassen heeft Reys -die sinds 1960 Europe’s first lady of jazz wordt genoemd- een aantal keren in het echt ontmoet. Claassen: “Ik ben zelfs een keer bij haar thuis op ‘audiëntie’ geweest. ‘Gaan we gewoon even lekker dollen. Ik hoef jou niks te leren,’ zei Rita Reys van tevoren. Maar na acht maten onderbrak ze me: ‘Nee, dit moet je zo doen!’ Daar was ik alleen maar blij mee, ik wilde natuurlijk van haar leren.”

Wie was Rita Reys?

Rita Reys werd in 1924 geboren in Rotterdam. Op haar veertiende begon ze al met zingen. Zelf zegt ze daarover in een interview: “Mijn moeder vond het wel leuk, maar mijn vader zei: ga je dat glibberige pad op? Ik was natuurlijk ook wel heel jong.” In 1953 had ze haar eerste plaatopnames in Zweden - destijds het jazzwalhalla van Europa. Haar vertolking van My Funny Valentine op de LP Jazz Behind The Dikes betekende haar doorbraak.

Ruim zeventig jaar stond Rita Reys onvermoeibaar op het podium. Ze verzamelde prijzen als de Bird Award, de Edisons, een Edison Oeuvreprijs en het lintje van Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Krap een maand voor haar overlijden - ze was 88- trad ze nog op in de North Sea Jazz Club. En een paar maanden later stond er een optreden gepland in de Amsterdamse poptempel Paradiso.

Van slijtage geen sprake

Het zou de tweede keer zijn dat ze in Paradiso zou staan. De eerste keer was in 2012 tijdens DWDD Recordings. “Je moet niet de hele tijd u zeggen,” sprak ze presentator Matthijs van Nieuwkerk vermanend toe. Hij voelde zich zichtbaar in verlegenheid gebracht en gaf haar, bijna blozend, een kus op haar wang.

Dat Reys tot haar dood bleef optreden, wordt in alle artikelen die na haar dood verschenen bijzonder genoemd. Zo schreef NRC Handelsblad: “Haar gevoel voor timing is onveranderlijke sterk en ze beweegt zich elk concert weer anders door de maten.” En: “Reys is een kordaat optredende, eigengereide leading lady, die haar band nog rustig weet aan te pakken als naar haar idee het ‘huiswerk’ is afgeraffeld.”

Sterren op het doek

Eigengereid was Reys zeker. Dat is ook te zien tijdens een aflevering van 'Sterren op het doek'. In deze serie wordt aan drie kunstenaars gevraagd om de gast - in dit geval de Nederlandse jazzkoningin- te portretteren. De geportretteerde mag vervolgens een van de portretten mee naar huis nemen.

Tijdens het keuzemoment is de spanning af te lezen van de gezichten van de kunstenaars. Reys doet geen poging om de kunstenaars gerust te stellen, ze bekijkt de drie werken: “Ik vind het heel moeilijk, je doet er toch een paar tekort, of eigenlijk allemaal.” Want wat is het geval? Reys vindt alledrie de werken niet erg mooi.

Ze moet alleen toch kiezen, krijgt ze te horen. Reys wijst naar een sproojesachtig portret waarop ze een jasje draagt met afgebeelde katten. “Die wordt het. Ja, mijn kleinzoon vindt dat prachtig met al die gekke beestjes.” De kunstenaar weet niet of ze moet lachen of huilen.