Journalist Max van Weezel: 'Als je met Rutte regeert, loop je een groot risico'

Max van Weezel (1951) is ernstig ziek en wordt binnenkort behandeld voor alvleesklierkanker. Hij is daarom even niet aan het werk. Dat valt niet mee voor de workaholic die hij is, wiens identiteit grotendeels wordt bepaald door zijn liefde voor de politiek en het journalistieke bedrijf. Ondanks zijn ziekte volgt hij het nieuws en de ontwikkelingen in de politiek nog steeds op de voet. "Maar wel op een schizofrene manier. Ik kan er niks mee. Ik voel me een beetje geamputeerd."

Een bedrijf dat politici opeet

In het boek Vrienden tegen wil en dank weten Van Weezel en Borgman diep door te dringen tot de politici van het kabinet Rutte II. In veel van de gesprekken gaat het over de enorme werkdruk in het kabinet Rutte II: 'Het eet ons op'. Petra Possel: "Niemand vond het leuk of normaal om zich zo te offeren aan dit Rutte II. Maar iedereen deed het toch. Er hangt ook iets van een magie rond dat Rutte II." Volgens Van Weezel kwam dit door de missie van het kabinet, 'een soort heilig moeten'. "Ze traden aan toen het heel erg crisis was. Ze hadden elkaar gevonden, ondanks de politieke verschillen, op het idee: We moeten dit samen aanpakken. We moeten geschiedenis schrijven door ons over ons gekibbel heen te zetten en samen de economie en het land te redden. Dit had bijna missionarisachtige trekken bij sommigen." Ego’s werden aan de kant gezet.

Midden in een crisis keiharde maatregelen nemen

Ondanks de grote verschillen tussen VVD en PvdA, waren zowel Rutte als Samsom vanaf het begin van Rutte II bereid water bij de wijn te doen en akkoordjes te sluiten. Alles om te voorkomen dat het kabinet voortijdig zou sneuvelen. "Ze hadden allemaal een enorme bereidheid om elkaar te helpen", aldus Van Weezel. "Ze hadden iets van: we hebben gezamenlijk veel leed op ons genomen door midden in een crisis keiharde maatregelen te gaan nemen. Enorme bezuinigingen en hervormingen. Ontmanteling van verzorgingstehuizen. En de thuiszorg werd zo’n beetje weggesaneerd. Nou moeten we niet over een bananenschil struikelen. Dat zou zonde zijn."

Als je té verliefd doet, dan gaat het bij één van de twee mis

Van Weezel ziet in het nieuwe kabinet 'de egootjes' al weer terugkomen. "De les die ze er kennelijk uit hebben getrokken is dat als je té verliefd op elkaar doet, zoals Rutte en Samsom al die jaren hebben gedaan, dan gaat het bij één van de twee mis." Dat is dan ook de kern van de tragiek die Samsom is overkomen, die alles is kwijtgeraakt door zijn deelname aan Rutte II.

Een Grieks drama in Den Haag: de val van Samsom

Volgens Van Weezel is de val van Samsom niet minder dan een Grieks drama. "Hij heeft de fout gemaakt dat hij heel veel voor elkaar kreeg, maar achter de schermen. Het beeld dat is ontstaan van dit kabinet is dat de PvdA een soort aanhangwagen van de VVD was geworden. Daarvoor werd de partij afgestraft met een verlies van 29 zetels. De werkelijkheid was anders. De PvdA heeft tamelijk veel bereikt qua nivellerende belastingpolitiek. Alleen de offers die de PvdA heeft gebracht zijn veel meer opgevallen."

Wat de PvdA bereikte moest onder de radar blijven

De fout die Samsom ondanks zijn goede bedoelingen volgens Van Weezel heeft gemaakt, is dat wat de PvdA wél bereikte onder de radar moest blijven. Samsom wilde niet het risico lopen op een breuk met de VVD, want dan zou Het grote project om Nederland te veranderen tussentijds stranden. "Dat gaat voor een deel over de beeldvorming. Daardoor is de indruk ontstaan dat het alleen een bezuinigingskabinet was. Alleen een kabinet van kaalslag in de zorg. Dat is niet het hele verhaal."

Handig uitgebuit door Rutte

Rutte heeft dit dilemma bij Samsom en de PvdA volgens Van Weezel heel handig uitgebuit. "Hij heeft een manier gevonden om politieke problemen van hun politieke lading te ontdoen. Als je met hem regeert loop je een groot risico. Na Rutte I was er geen CDA meer over. Na Rutte II geen PvdA. Na Rutte III geen D66, dat kun je nu wel een beetje met een gerust hart al voorspellen."

In de voorwas van de minsterraad

Van Weezel is onder de indruk van de manier waarop Rutte het politieke bedrijf heeft gestructureerd. "Op maandag coalitieoverleg met de fractieleiders van de regeringspartijen, dinsdag lunchen met de vicepremiers, woensdag de onderraden van de ministerraad – waar al van alles in de voorwas gaat – en dan donderdag partijpolitiek overleg. De grote politieke beslissingen, daar komt de ministerraad op vrijdag eigenlijk niet meer aan te pas."

Lijntjes leggen naar Rutte IV

En wat Rutte volgens hem ook heel knap doet: terwijl hij met de een regeert al contact met de ander leggen. Van Weezel: "Je weet in dit verbrokkelde politieke landschap maar nooit met wie je verder gaat en wie je vrienden zijn. Hij is waarschijnlijk nu al weer bezig met lijntjes uit te leggen naar de deelnemers van Rutte IV."