Wat maakt de Notenkraker een tijdloos succes?

Het verhaal van de 'Notenkraker en de Muizenkoning' gaat over het jonge meisje Clara Stahlbaum, dat met Kerst van haar peetoom Drosselmeyer een Notenkraker krijgt. De Notenkraker staat symbool voor Clara's droomwereld, maar waar ze uiteindelijk in terecht komt is een nachtmerrie. In de realiteit is Clara kwetsbaar, en haar ouders maken zich zorgen over haar levendige fantasie. Toch weet Clara in haar droom de kracht te vinden om te vechten tegen het boosaardige. Dankzij haar humaniteit verslaat ze de kwaadaardige Muizenkoning.

Complex

Volgens Seidl bestaan er in de Notenkraker twee werelden: de toegankelijke versie van de Russische componist Tsjaikovski en die van de Duitse jurist, componist en tekenaar E.T.A. Hoffman. Het ballet De Notenkraker uit 1892, geschreven door Tsjaikovski, is gebaseerd op het Duitse sprookje De Notenkraker en de Muizenkoning. Seidl legt uit: "In het verhaal van Tsjaikovski verbeeldt de muziek de magie van de droomwereld, wat duidelijk anders is in het verhaal van E.T.A. Hoffman. Er zit zoveel kracht in; het is een verhaal op zichzelf."

Hoffman, de oorspronkelijke maker uit 1816, wordt door Seidl omschreven als een 'grensganger': "Hij was een ambivalent figuur en bevond zich tussen twee werelden: de echte wereld, waar hij jurist was, en de kunstwereld, waar fantasie centraal stond." In het verhaal laat Hoffman zien dat fantasie niet alleen mooi is, maar ook vreedzaam, en dat het samenkomt maar ook botst.

"Voor het ballet wordt de bravere bewerking van schrijver Alexandre Dumas gebruikt, waarin de hele insteek is veranderd", vertelt Steidl. "Het is hier een magische droomwereld van kinderen, die door kerst gestimuleerd wordt. De boosheid en wreedheid komt er ook tot uitdrukking, maar wordt later door het goede weggestopt. Toeschouwers worden meegenomen in een droomwereld en voelen zich weer helemaal goed als ze het theater verlaten."

De boodschap

Volgens Seidl zit de kernboodschap van de Notenkraker in de vraag: "Waar zit precies de waarheid?" Ze verduidelijkt: "Zit de waarheid in de waarneming van iemand die fantasie meeneemt in de realiteit, of zit de waarheid in de realiteit, terwijl die waanzinnig lijkt in de fantasiewereld?" De spanning tussen fantasie, verbeelding en een realistische blik is volgens Seidl vandaag de dag nog steeds relevant. "Iedereen komt tegenwoordig gemakkelijk in virtuele werelden terecht en kan daar moeilijk de weg uit vinden."

Een tijdloos verhaal

Hoewel de Notenkraker meer dan 130 jaar geleden voor het eerst werd opgevoerd, is hij nog steeds populair. Volgens Steidl is het een echte kersttraditie: "De magie van kerst, speelgoed, cadeaus, kaarsen en de kerstboom, dat is hoofdzakelijk de reden om te gaan. De muziek helpt daar ook bij."Toch ligt de echte tijdloosheid volgens Seidl in een diepere laag: "Het is die spanning en gespletenheid tussen de twee werelden. Dat thema is nog steeds toepasbaar op de moderne wereld."