Tom Lanoye: 'Theatraliteit is de sleutel om mijn werk te begrijpen'

Prijswinnend auteur

Net als Shakespeare is Tom Lanoye een literair vakman en beschikt hij over een omvangrijk oeuvre. Hij kreeg grote bekendheid met romans als onder andere Een slagerszoon met het brilletje, Kartonnen Dozen en Sprakeloos. Daarnaast bewerkt en schrijft hij ook theaterstukken zoals Ten Oorlog en Koningin Lear. Dit najaar wordt dit omvangrijke oeuvre bekroond met de Prijs der Nederlandse Letteren. Deze prestigieuze prijs wordt eens in de drie jaar toegekend aan een auteur die schrijft in het Nederlands. Met deze winst volgt Lanoye literaire grootheden op als Remco Campert, Judith Herzberg en Hugo Claus.

"Het is een heel roemruchte prijs. De erelijst die daar opstaat doet je duizelen", zegt Lanoye. "Ik heb Nederlands gestudeerd en heb me altijd kapot gelezen. Ik moest toch even in mijn arm knijpen dat ik nu zelf tussen die namen sta." Volgens de jury verdient Lanoye de oeuvreprijs doordat hij de theatraliteit van literatuur in al haar vormen gebruikt om zich uit te spreken over de echte wereld. "Het is helemaal juist wat zij zeggen, dat is de sleutel om mijn werk te begrijpen", aldus de auteur.

De slagerszoon met het brilletje

Waar komt die theatraliteit vandaan? "Dat komt door die geweldige moeder van me", verklaart Lanoye. "Mijn moeder heeft me letterlijk toneel leren lezen. Voor mij is zij de inspiratiebron van verbaliteit en creativiteit. Ik heb als cadeau van mijn ouders meegekregen dat kunst, taal en toneel erg bijzonder zijn."

Lanoye’s ouders lieten hem op jonge leeftijd kennis maken met kunst. Kunst was zelfs belangrijker in het leven dan hun eigen slagerij. Toch zag Lanoye ook in de slagerij dagelijks toneel. "Ik zie in alles theater. Elke winkel is eigenlijk een essentiële theatersituatie. Mijn vader had elke dag wel weer een nieuwe grap. Mijn moeder maakte zich elke dag klaar alsof ze weer op de bühne zou staan", vertelt hij.

Lady en Lord Macbeth

Dat zijn ouders belangrijke inspiratiebronnen zijn, blijkt ook in Lanoye's nieuwe voorstelling Lady+Lord Macbeth. In de voorstelling krijgt Lady Macbeth een grotere rol dan ze had in Shakespeare's oorspronkelijke stuk. Lanoye: "Mijn moeder zei altijd: er zijn geen grote rollen voor vrouwen van een zekere leeftijd. Als je dan toch wil schrijven, schrijf dan grote vrouwenrollen."

Volgens de auteur is de originele Lady Macbeth nog te veel in functie van de man, de erfopvolging en de macht. "Ik vind die Macbeth bij Shakespeare geweldig, maar er moeten toch momenten zijn van grotere autonomie?"

Zijn theaterbewerking draait dus niet langer om macht en erfopvolging, maar toont de passie tussen twee geliefden onder begeleiding van muziek. "De laatste regieaanwijzing was ook 'en ze stierven nog lang en gelukkig'. Het is wat dat betreft een speelse voorstelling. Het is muziek bovenop muziek, zoals volgens mij tekst bovenop theater zou moeten zijn. Weg van het realisme, maar daarom des te betovender", aldus Lanoye.