Pleidooi voor een risicovol leven

We kijken uit met alcohol, we laten onze kinderen spelen op steriele speeltoestellen met rubberen ondergrond. We sluiten verzekeringen af tegen al het mogelijk naderende en onwaarschijnlijke onheil, we plannen onze carrière zorgvuldig in stappenplannen, geholpen door 'loopbaanprofessionals'. Ons leven is maakbaar, mits we het strak genoeg plannen en overal veiligheidssloten hangen.

Maar wat is zo'n leven binnen de lijntjes eigenlijk waard? Af en toe moeten we juist wél tien wijntjes drinken en de volgende drie dagen hoofdpijn hebben, vindt regisseur Sarah Moeremans. Want risico nemen en opzoeken, leidt immers tot serendipiteit, zegt ze in een interview met Nooit meer Slapen. Moeremans maakte samen met schrijver Joachim Robbrecht, het Noord Hollands Toneel en haar collectief Moeremans&Sons Ik zie spoken, een theatervoorstelling over onze neurotische drang alles te willen controleren en bedwingen, maar bovenal: een pleidooi voor een risicovol leven.

'Razend actueel'? Helemaal niet!

De voorstelling is een bewerking van Spoken van de Noorse negentiende eeuwse toneelschrijver Henrik Ibsen. Moeremans en Robbrecht kwakten het stuk met hoge snelheid tegen de muur, visten Ibsens beste ideëen tussen de brokstukken vandaan, en zetten ze in de context van 2016. Eerder deden ze dit ook met Ibsens klassieker Nora en Een vijand van het volk. De serie heet dan ook Crashtest Ibsen.

Dat idee is ontstaan vanuit een fascinatie voor de flyerteksten bij opvoeringen van Ibsens stukken, vertelt Moeremans. 'Nog steeds razend actueel', klinkt het steevast in die omschrijvingen, terwijl Ibsen zijn stukken zo'n anderhalve eeuw geleden schreef. Bovendien is Ibsen volgens Moeremans zo ongeveer de 'uitvinder van het realisme'; hij maakte een soort documentaire op toneel, inclusief gewone-mensen-spreektaal en personages van de negentiende eeuwse straten. Hoe is het dan mogelijk dat zijn stukken ook in de hedendaagse samenleving 'razend actueel' zijn?, vraagt Moeremans zich af.

Toneel: pervers en amoreel

Logisch dus dat Moeremans en Robbrechts personages gaan muiten. Ze zijn het zat om al een kleine 150 jaar hetzelfde te zijn. In Spoken stappen de acteurs uit hun rollen en becommentariëren hun eigen personages. 'Metadrama', noemt een recensent van de Volkskrant dat.

Theatermakers moeten zich de vraag stellen wat theater nog kan toevoegen ten opzichte van andere media, vindt Moeremans. Je hoeft op toneel niet te zien wat je ook op tv kan vinden. Met andere woorden: theater heeft volgens haar een heel andere rol dan honderd of vijftig jaar geleden. "Voor mij is het een politieke ruimte waarin perversiteit en amorele denkexercities kunnen plaats vinden", vertelt ze bij Nooit meer Slapen.

Niet als het echte leven

Moeremans zoekt daarmee juist niet het realisme van Ibsen op, maar de kunstmatigheid: wat nou als het op theater niet zo gaat als in het 'echte leven'? Theater is wat haar betreft dan ook niet bedoeld als louter entertainment, nee, het moet een 'collectieve denkoefening' zijn, een pleidooi voor 'iets nieuws': Wat nou als we ons leven zouden vullen met risico's?