Varen en sterven in een kofferbak

Ilham, Thouraya, Saleh, Fahd en Mo roken op het bovendek van het schip een sigaretje. Ze steken de Straat van Gibraltar over. Voor ze wordt Spanje groter en achter ze wordt Marokko kleiner. Fahd deelt de sigaretten uit. Mo drinkt een whisky-cola en slaat een arm om Thouraya heen. Saleh steekt een jointje op. Ilham denkt aan haar ouders. De zesde reisgenoot, Murat, sterft intussen in een donkere kofferbak in het ruim van het schip.

39 tot 42 graden

In De dood van Murat Idrissi, de vandaag verschenen roman van Tommy Wieringa, staat deze gebeurtenis centraal. Murat overleed aan de intense hitte en de beperkte hoeveelheid zuurstof. De twee jonge vrouwen Ilham en Thouraya openen in Spanje hun kofferbak. De jongeman maakte de overtocht in de holte van het reservewiel van hun auto, tussen hun bagage.

Wieringa zag het verhaal in 2004 op het nieuws. “Telexbericht”, zei de schrijver eergisteren in het NPO Radio 1-programma Met het Oog op Morgen. “AT5. Op de televisie. Daar zag ik in een flits het gebeente van dit verhaal langskomen. Twee jonge Marokkaans-Nederlandse vrouwen, verstekeling dood, Spanje. Ik dacht: dat is iets. Ik ben meteen naar de behandeling van die rechtszaak gegaan en heb in de rechtszaal gehoord wat zich daar heeft afgespeeld.”

Het verhaal is in de jaren daarop door Wieringa’s hoofd blijven spoken. Hij probeerde na de rechtszaak herhaaldelijk in contact te komen met de twee jonge vrouwen, maar die lieten nooit van zich horen. Toen is hij het verhaal zelf achternagegaan. “Vijf jaar na de rechtszaak ben ik die route gaan rijden, van Madrid naar Rabat”, zei de schrijver. “Ik dacht: Ik ga het zelf uitzoeken, ik ga het zelf doen. Ze rijden dus met de veerboot van Tanger naar Algeciras, Spanje binnen. Daar is het 39 tot 42 graden. Ik probeerde me de wanhoop van die jongen voor te stellen, maar dan moet je wel dat land zien en die hitte voelen. Dat land speelt een hele grote rol.”

Gelukzoekers

Ieder jaar worden er langs de snelwegen in Zuid-Spanje tientallen lichamen gevonden van mensen die de overtocht ook niet overleefden. De meesten blijven, anders dan Murat, naamloos. De gelukzoekers kunnen niet te veel voorraden meenemen, wat leidt tot oververhitting en uitdroging. Maar hoe minder ballast, hoe beter.

Murat had hulp. Ilham en Thouraya gingen met de auto naar Nederland en er waren mensen aan boord die op hem zouden letten, voor hem zouden zorgen. Het had een succesverhaal moeten worden. Ze hadden de zware tocht onderschat, met fataal gevolg. “Als je naar de meisjes keek, dan bleek dat het van een aandoenlijk amateurisme was”, zei Wieringa in Met het Oog op Morgen. “Het was een beetje opportunisme, medelijden en groepsdruk. Dat had gemaakt dat ze hebben toegestemd om die jongen mee te nemen.”

Wieringa’s vorige roman getiteld Dit zijn de namen ging ook grotendeels over migratie. Het is een thema dat de schrijver hoog zit, maar hij maakt duidelijk dat hij geen maatschappijkritiek probeert te leveren – vooral omdat de vluchtelingencrisis tegenwoordig een heet hangijzer is. Wieringa: “Ik vind natuurlijk van alles over hoe we met migranten omgaan, hoe moeilijk het is om in Nederland te integreren en hoe onwelkom Nederland is. Daar heb ik allemaal opvattingen over, maar die hebben eigenlijk geen plaats in de roman.”

Geen politiek

“Ik wil niet dat het verhaal van zo’n roman lijdt aan mijn uiteindelijk beperkte politieke zicht”, vervolgde de schrijver. “Het zou wel een prettig bijgevolg zijn als de lezer zich voor de duur van die roman verplaatst in het leven van zulke mensen.”

In onderstaand fragment uit Met het Oog op Morgen leest Wieringa voor hoe Ilham Murat in haar kofferbak aantreft, en beschrijft de schrijver de tragische wijze waarop de jongeman aan zijn einde kwam. Het is een intense, ijzingwekkende passage. Het is misschien pijnlijk je in de sterfwijze van Murat te verplaatsen. Maar nog veel belangrijker is dat men zich de wanhoop voorstelt die Murat bij zich moet hebben gedragen, toen hij in Marokko in een kofferbak kroop.

De dood van Murat Idrissi verschijnt vandaag bij uitgeverij Hollands Diep.