Nu ook een kerkelijke oorlog tussen Oekraïne en Rusland

Hubert Smeets van kennisplatform Raam op Rusland legt bij Bureau Buitenland het belang van deze ruzie binnen de Oosters-orthodoxe kerk uit. Een kerk die voor veel Nederlanders relatief onbekend is.

De Oekraïens-orthodoxe kerk eist al jaren onafhankelijkheid van Moskou, maar krijgt daarin nu voor het eerst de openlijke steun van patriarch Bartholomeus van Constantinopel. En dat is belangrijk, zegt Smeets. "Patriarch Bartholomeus van Constantinopel is de leider van een wereldgemeenschap van 300 miljoen orthodoxe christenen."

Kiev vs Moskou

Oekraïne kent nu nog twee hoofdstromingen in de orthodoxie. De ene stroming heeft zijn zetel in Kiev en handelt onafhankelijk van het patriarchaat van Moskou. De andere schaart zich wel onder het Russische patriarchaat.

Het patriarchaat van Moskou heeft het Kievse patriarchaat nooit erkend en ook Constantinopel heeft zich niet eerder zo duidelijk over de kwestie uitgesproken. "Nu zeggen de Oekraïners: wij zijn veel ouder dan jullie, wij hebben veel meer historie binnen orthodoxie. Toen die Russen nog met berenvellen door de bossen liepen, bouwden wij al kerken. Wij zijn de bakermat, niet Moskou."

Kerk mengt zich in conflict

De zaak is mede in een stroomversnelling gekomen nadat de Russische orthodoxe kerk zich achter de Russische regering heeft geschaard tijdens de Oekraïense-crisis – de oorlog in Oost-Oekraïne en de annexatie van de Krim.

Smeets: "De Russische patriarch heeft alle kerken onder zich opgeroepen zich achter Rusland te scharen. Normaal houdt patriarch zich afzijdig in zulke conflicten." En nu dreigt er dus een scheuring in Oosters-orthodoxe kerk, een klassiek schisma.

Na de politieke, nu een religieuze scheiding

Smeets vertelt dat verwacht wordt dat volgende week besloten zal worden dat Kiev op eigen benen verder mag, zonder het gezag van Moskou. "Als de Oekraïense kerk zich afscheurt van de Russisch-orthodoxe kerk, dan zou dat meteen de grootste orthodoxe kerk verdelen en het prestige van de patriarch van Moskou een zware klap toebrengen. Dit zou een historische kerkelijke breuk zijn met verregaande politieke gevolgen. Het is in feite het religieuze vervolg op de politieke scheiding tussen Rusland en Oekraïne uit 2014."

Alle bezittingen van de Russische orthodoxe kerk zouden dan overgeheveld worden naar Kiev. "Dan moet je denken aan: kathedralen, kloosters, landbouwgronden, industrie als kaarsenfabrieken. Dat alles verliest Moskou dan aan Kiev."

Er staat dus veel op het spel. "Als dit zo doorgaat, dan raakt de Russische orthodoxe kerk net zo geïsoleerd als de Russische staat."