Uitkeringsgerechtigden willen niet behandeld worden als fraudeurs

Dat stelt rechtssocioloog Marc Hertogh. De hoogleraar deed samen met andere wetenschappers van de Rijksuniversiteit Groningen vier jaar onderzoek naar de controle op uitkeringsgerechtigden. Onderdeel van het onderzoek was een uitvoerige enquête onder duizend mensen met een uitkering.

"De meeste mensen doen alles keurig volgens de regels", zegt Hertogh. "Toch vindt twee derde van de uitkeringsgerechtigden dat contactpersonen van het UWV of de sociale dienst zich vooral gedragen als politieagent."

Gekwetst

Dat werkt averechts, denkt Hertogh. "Die mensen willen contact met iemand die zich opstelt als een begeleider. Iemand die bijvoorbeeld helpt met het vinden van een baan. Dat werkt veel beter dan iemand die zich niet in hen verdiept en alleen maar zegt: 'pas op, niet frauderen'. Mensen voelen zich gekwetst, drijven af en nemen het mogelijk minder nauw met de regels."

Sinds de Fraudewet van 2013 is de controle op uitkeringsgerechtigden door het UWV en de gemeentelijke sociale diensten verder aangescherpt. "We zien behoorlijke verschillen in aanpak", zegt Hertogh. "Er zijn UWV-medewerkers en gemeenteambtenaren die geen heil zien in een strenge benadering, maar anderen weer wel."

Vertrouwen

Volgens Hertogh is het belangrijk dat er persoonlijk contact is. "Driekwart heeft contact per mail. Dat zorgt niet altijd voor vertrouwen. 40 procent gaf ook aan dat het vertrouwen in de overheid was gedaald na het laatste contact met de sociale dienst. Dat is eigenlijk een gemiste kans."

De onderzoekers pleiten voor wat zij slimme handhaving noemen. "Probeer een band met iemand op te bouwen en iemand te helpen met regels en het vinden van werk. Dat kost op korte termijn waarschijnlijk extra geld, maar wij zijn ervan overtuigd dat je op langere termijn fraude voorkomt en dan ben je mogelijk goedkoper uit."