Planten overwinteren: dit is hoe ze dat doen

De Eindejaars Plantenjacht wordt inmiddels al zes jaar georganiseerd en alleen het eerste jaar werd er weinig geteld door sneeuw en vrieskou. Laurens Sparrius van Floron vertelt in Vroege Vogels: "Als het echt vriest hebben we een slechte plantenjacht."

Nachtvorst heeft grote invloed

Sparrius: "De laatste jaren is het een stuk beter geworden en was het in december gemiddeld tussen de nul en tien graden met relatief weinig nachtvorst. Nachtvorst is van heel grote invloed op wat je ziet, ook als het heeft gevroren in november zoals dit jaar."

Het meest getelde plantje dit jaar is het madeliefje. Sparrius: "Dat is echt met recht de nummer één. De top drie van winterbloeiers is al jaren ongeveer hetzelfde en in dit geval precies hetzelfde als vorig jaar. Het is wel interessant om te zien wat voor soorten dit zijn."

Winterbloeiers

Bij de winterbloeiers denk je misschien: die bloemen hebben toch insecten nodig? Maar, die zijn er niet: dus waarom zou je nu bloeien? Sparrius: "Veel van deze soorten zijn zelfbestuivers. Die kunnen dus ook zonder dat ze bestoven worden door insecten, zaden vormen en zich verspreiden."

Zolang het niet vriest, blijven de madeliefjes bijvoorbeeld maar doorgroeien, legt Sparrius uit. "Het is wat dat betreft een toevalstreffer", zegt hij, "want dit is maar een fractie van de madeliefjes waarmee jouw gazon op een ander moment volstaat."

Overwinteren

Sommige bloemen hebben de kou 'nodig'. Voorjaarsbloeiers bloeien als het na een hele koude periode weer wat warmer wordt. Sparrius: "Alle bolgewasjes die boven de grond uit komen hebben een soort koude periode nodig. Dat heeft te maken met een rustperiode. Die soorten bloeien heel kort en moeten dat goed plannen, die moeten niet in de winter al gaan pieken want dan raken ze door hun energievoorraad heen."

Over het algemeen moeten planten dus overwinteren. Sparrius: "Het is hier niet vreselijk koud maar het vriest wel een beetje. Dat betekent dat de meeste planten als strategie hebben dat ze ondergronds overleven en bovengronds afsterven. Dat zijn de meeste overblijvende plantensoorten. Sommigen blijven nog als een rozet zichtbaar, zoals de weegbree bijvoorbeeld."

Kiemplant en eigen bodem

Sparrius: "Een andere strategie is dat ze overwinteren of een droge zomer doorkomen als zaad. Dat zijn eenjarige soorten, die bloeien, laten zaden vallen en in de winter kiemen die. Dan vind je bijvoorbeeld in dit jaargetijde ook al heel wat kiemplanten. Maar als je het volgt zie je dat maar een fractie daarvan tot bloei komt."

Bij veel planten is het zo dat er niks verloren gaat. Sparrius: "Plantendelen sterven af, verteren en de voedingsstoffen die daaruit vrijkomen worden weer opgenomen door de wortels in het groeiseizoen. Dus, de plant zorgt eigenlijk voor zijn eigen wintervoorraad of eigen bodem."

Vroege Vogels: iedere zondagochtend van 07.00 tot 10.00 uur.

Vroege Vogels is hét programma over natuur en milieu. Op zondagochtend te beluisteren op NPO Radio 1 en vrijdagavond te zien op NPO 2. Like Vroege Vogels op Facebook of volg het programma op Twitter of Instagram.