'Niet alleen insecten maken een irritant zoemgeluid!'

Deze week staat het insect centraal in de uitzending. Een insect is een geleedpotig dier met zes pootjes. Met acht pootjes is de geleedpotige een spin of een mijt, met tien pootjes een kreeft, met 30 een duizendpoot en met 80 of meer pootjes is sprake van een miljoenpoot; die laatste twee namen zijn het gevolg van het feit dat de meeste mensen vroeger niet verder dan tot tien konden tellen.

Maar vandaag gaan we dus niet verder dan tot zes. Veel, maar niet alle, insecten hebben daarnaast een of twee paar vleugels – en daarmee kunnen ze vliegen, want het evolutionaire nut van de vleugel is de vlucht. Insecten komen voor in een ongelooflijke hoeveelheid soorten, met een werkelijk onbestaanbare verscheidenheid aan kleuren, vormen, afmetingen en aaibaarheid. De vlinder en het lieveheersbeestje mogen op onze genegenheid rekenen; de kakkerlak en de malariamug op onze haat, maar feitelijk zijn het allemaal gewoon insecten. Niks meer en niks minder. Zes pootjes, een griezelige kop met facetoogjes, en een of twee paar vleugels zijn kenmerken die de vlinder, de libel, de steekmug en de kakkerlak gemeen hebben. Vorig jaar was het minuscule WC-motmugje insect van het jaar, een even nuttig als onappetijtelijk ogend schepseltje.

Wat veel insecten ook doen is zoemen. De bloedirritante slaapverziekende zoem van de mug kent u allemaal wel. Ook wespen zoemen, en bijen, en bromvliegen, die niet voor niets bromvliegen heten. Net als de tjiftjaf en de koekoek is de bromvlieg een onomatopee, een dier dat naar zijn eigen geluid is genoemd.

Wellicht de beruchtste onomatopee in het dierenrijk is de mannetjesbij. Een dier dat we tegenwoordig meestal ‘dar’ noemen, maar een oud-Nederlands woord voor ded ar is ‘droon’, met dubbel-o-n. Ook in het Engels wordt de dar ‘drone’ genoemd. Het woord relateert aan het geluid dat de bijen maken en het is etymologisch verwant aan het woord dreunen. Nu wil ik niet beweren dat een vliegende dar dreunt, maar je hoort ze wel.

Tegenwoordig komt het wel voor dat je argeloos buiten zit en een soort jankend zoemgeluid hoort. In dat geval is het geen insect dat daar rondvliegt, maar is de makelaar van de buren die net hun huis te koop hebben gezet bezig het onroerende goed vanuit de lucht te fotograferen. Met - u raadt het al – een drone.

De dar is daarmee een apparaatje geworden en heet weer gewoon oud-Nederlands ‘droon’. Tien jaar terug was de droon nog alleen in speelgoedwinkels te koop om tijdens verjaardagsfeestjes irritant door de huiskamer te vliegen met het tienjarig neefje aan de stuurknuppel, tegenwoordig is het luchtruim vergeven van droons.

En de krant ook. Dagelijks staat het woord droon, weliswaar op z’n Engels gespeld, in de krant. Dan lees je dat er weer een drone-aanval door de Russen op Odessa of Charkiv heeft plaatsgevonden, of hebben de Houthi’s met drones boven de Rode Zee onheil veroorzaakt.

Dat daarvoor nu precies de naam van de mannetjesbij moet worden misbruikt, is natuurlijk uiterst droevig. Darren hebben hun naam weliswaar niet mee (ze worden meestal uitgescholden voor nutteloze spermadonors die alleen maar één keer mogen paren met de koningin en verder moeten opzouten) maar zonder darren waren er geen bijen en zonder bijen was er geen fruit en geen Oekraïense zonnebloemolie. Daar zijn indirect dus darren voor nodig, droons, spermazaaiende insectjes met dubbel-o-n, maar die andere onheilzaaiende drones kunnen ze in Oekraïne missen als kiespijn.

Fijne zondag.